Planten symbolen.

Kleur, betekenis, bloemenspraak, sentiment.

Voordat we naar de symbolen gaan moeten we eerst wat van de kleuren zeggen.

Kleurensymboliek is het gebruik van kleur in een zekere levenswijze, begrip of gemoedstoestand die gedragen wordt in kleding en opsmuk. Door het dragen van lievelingskleuren wordt deze stemming uitgedrukt.

Deze kleuren veranderen naar volk en tijden.

Goethe deelt de kleuren in warme en opwindende in. Tot de warme behoort goud en rood, waarbij aan de opwindende werking van rode doeken bij stieren en kemphanen herinnerd kan worden. Verder koude of neerslachtige kleuren, blauw en violet, waartussen de neutrale en rustige groene kleur in het midden staat.

In het algemeen werden bij de cultuurvolken de volgende kleuren uitgebeeld.

Rood gold als de kleur van het leven, liefde en vriendschap, het is het vuur van de zonnegloed. Zo waren de deurposten van de Israëlieten rood gesmeerd als teken dat de wraakengel deze deuren voorbij ging en Rahab bevestigde tot hetzelfde doel de bloedrode band aan het venster van zijn huis, Jozua 2:18 en 6:17-25. Rode dieren als leeuwen, vossen en eekhoorntjes golden als vuur- en zonnesymbolen, rode bloemen als anjers, rozen en brandende liefde als een liefdesteken. Liefde, lijden, offeren. Rood is de kleur van de hartstocht omdat bloed rood is.

Dan is rood, als bloedverf, de verf van de toorn, het rood worden van het gezicht bij toornige, bij revolutie en oorlog, militairrood, als bij brandstichting de rode haan uit het dak gestoken wordt.

Oranje is de kleur van gezondheid en de gevoelswereld.

Bijzondere nuances, als de naar blauw overgaande purperen kleur, gold bij oude volkeren als teken van majesteit en waren alleen voor vorsten, priesters en hoge beambten bestemd. Die waren zeldzaam en bijzonder duur.

Geelrood haar gold in het noorden, als teken van vermenging met donkere rassen, een teken van verraderlijke zin, Judas. Rode draden en rood haar is heksenwerk. De Egyptenaren offerden hun Typhon roodharige mensen en dieren.

Wit gold wel overal als de kleur van reinheid en onschuld, vandaar de symboliek van de witte lelie bij Maria’s ontvangenis, de witte kleding van priesters, monniken en nonnenorden. In tegenstelling tot rood, verschijnt wit ook als de kleur van de dood, rust en doding van alle begeerten, witte rozen en bloemen. Wit, waarheid, goedheid, maagdelijkheid, liefde, glans, goddelijke wijsheid.

Een heilige kleur, een bruidskleur. Het beschermt de drager tegen boze geesten, vandaar dat nachthemden en doodskleden wit zijn.

Geel, met uitzondering van goudgeel, verscheen bij de meeste volkeren als kleur van de nijd, jaloersheid en haat, waarschijnlijk vanwege de gele huidkleur van de geelziekte. De kleur van afgunst gold niet bij de Arische stammen, bij de Mongolen, Maleise volkeren en Chinezen. Daar was ze het allerhoogste, wat we zien in zijde die deze verf, en haar nuances, een heerlijk aanzien geeft. Een helder goudgeel gold als symbool van de zon, rijkdom en vrienden zoals het Chrysanthemum feest van de Japanners.

Groen was al bij de oude Egyptenaren de kleur van de hoop, het uitspruiten en groeien van de voorjaarvreugde en later ook van het onrijpe. Maar ook van het giftige, groenogige monster, zo ook het groen van draken en slangen dat veel optreedt. Hoop, nederigheid en beschouwing, vrede.

Blauw was in de oudheid de vereerde kleur, de lapiszuil was een hoog gewaardeerde edelsteen. Zo ook indigo waarmede men in Pelusium de arbeiderskleding verfde, is een voor schade vrijwarende verfstof. Bij de ouden gold blauw als godsverf in de kleding, bijzonder bij de hemelgodin Juno, zo naar de blauwe hemel. Al in de Germaanse oudheid verschijnt blauw als symbool van trouw en vastberadenheid, vandaar dat blauwe bloemen als mannentrouw, denk aan mij, viooltje e.d. als vastberadenheidssymbolen golden. Blauwgroen, marineblauw was de kleur van de zeegoden, Glaucos, en alle nautische beroepen. Kuisheid, onschuld, oprechtheid, hoop.

Violet gold in de kleding van bv. kardinalen en oude vrouwen als een verf van de ouderdom en als teken dat men niet jonger wilde lijken dan men was, verder als uitdrukking van stille vreugde en behagen in wijnfeesten zonder dronkenschap. De violette amethist werd, zie Bacchus bij Hedera, als de naam uitdrukt, als amulet tegen verdoving gebruikt.

Paars, rouw.

Zwart gold als kleur van treur als de kleur van de onderwereld, het boze zoals alle nachtelijke daden en geloften, zwarte harten, zwarte gedachten, zwarte offerdieren voor de onderaardsen. Ook met vuurrood of geel dient zwart als symbool van de duivel en zijn knechten. Dwaling, rouw.

Bruin is het symbool van dorheid, nalatigheid, nederigheid en armoede.

Bloemen geven.

Bloemen geven betekent geluk brengen. Geef nooit geen bloemen die buiten hun tijd bloeien, dat brengt ongeluk. Bloemen geven aan een zieke is gebruikelijk, maar denk erom dat ze een bepaalde kleur moeten hebben. Geef nooit geen witte bloemen, geef rode, want rood is bloed en leven. Paars betekent de goede wil van de gever, geel en oranje, de zonnekleuren, zullen iedereen goed doen in welke staat van gezondheid hij ook verkeert, niet lichtgeel, die is te koud. Leg de bloemen nooit bij een zieke op bed, dat brengt ongeluk. Pluk geen bloemen die op graven groeien.

Leuker is het oude Duitse gebruik dat je een bloem meeneemt als je gaat eten. Na het drinken van wat wijn veeg je je lippen er aan af. Geef dan de bloem aan een geliefde, dan zal die zijn liefde voor u van blijvende aard zijn.

Bloemen die twee dagen na volle maan zijn geplant geven de mooiste bloemen. Zonnebloemen geven de hele tuin geluk.

Bij elke maand hoort een geluk bloem.

Januari: anjers en sneeuwklokjes.

Februari, sleutelbloemen.

Maart, narcissen.

April, madeliefjes.

Mei, lelietjes van dalen.

Juni, rozen.

Juli, waterlelies.

Augustus, gladiolen.

September, asters.

Oktober, dahlia’s.

November, chrysanten.

December, hulst.

Bloemenspraak, in het Oriëntaals Selam.

Bij de Maleise volkeren en in de Oriënt waren er inlandse gebruiken om door bloemen of struiken gedachten en gevoelens uit te drukken. Die hebben bij het schone geslacht steeds als liefdesbode gediend.

Ook in het Avondland was er zo’n gebruik zoals J. Grimm met het kruid Schabab, als teken van versmade liefde, in oud Duitse dichtkunst bewees. Schabab was in de Middeleeuwen en bij de minnezangers de bloem der versmade liefde die het meisje de minnaar overhandigde als teken dat hij vertrekken kon. Nog steeds heten verscheidene witte bloemen in Zuid-Duitsland en Zwitserland Schabab, zoals Achillea ptarmica, Euphrasia officinalis e.d. Sommige herfstbloemen heten ook zo, bv. Adonis autumnalis, omdat als die bloeien het met de zomer schabab gaat.

De bloementaal van de oriëntale was wezenlijk verbonden met de door hen gebruikte plantennamen, net zoals bij ons de lelie verbonden is met ‘onschuld’, zo is de ‘avond’ verbonden met de maanbloem, de blauwe ogen van het vergeet mij nietje met het ‘aandenken’, etc.

De omgekeerde neerlegging betekende het tegendeel van de oorspronkelijke bedoeling, een vergeet mij nietje omgekeerd gedraaid betekent ‘ik vergeet je’. Ook als een bloem terug wordt gegeven wordt het tegenovergestelde van de bloemengroet bedoeld.

De plataan boeit ons door zijn schoonheid, de olijf door zijn onvergankelijkheid en door de rijke gaven van zijn zachte olie die tot allerlei heilige en profane doelen dient. De vijgenboom is de oorspronkelijke levensboom tot voeding der volkeren. De dadelpalm is het beeld van kracht, de voeder van het mensdom want hij schudde de hoorn des overvloed over de aarde uit. De granaat bekoorde door de schoonheid van zijn bloesems en de symboliek van zijn vrucht, die bij alle volkeren weerklank vond. De Pistacia door de adel van zijn onaanzienlijke, maar fijne vrucht. De vruchteloze cipres betoverde het gemoed door zijn piramidale hoge groei die haar het zinnebeeld geeft van de zonnestraal en vlam heeft gemaakt, terwijl haar edel, alles overlevend hout met dat van de ceder het meest gezochte tot versiering van de paleizen en het degelijkste voor de oudste scheepsbouw in de Middellandse Zee werd. Ze is als een vermaning om het aardse leven vaarwel te zeggen.

De symboliek treft het meest wanneer allerlei verschillende eigenschappen van de bloem in aanmerking worden genomen, bv. in deze mooie regels van Helene Laipidoth-Swarth, 1900.

“De Zonnebloemen, goud om zwart,

Die zien zo donker, diep in ‘t hart.

De Dahlia, rood als najaar-bloed,

Hangt zwaar als een geplaagd gemoed.

Doordringend als herinnering,

Geurt droef de bleke herfstsering’.

Bloemen en het sentiment of symbool dat ze vertegenwoordigen.

Abelmoschus moschatus (muskusachtig). Muskuszaad. De grote zaden met hun muskusachtige geur worden wel als vervangingsmiddel genomen voor de zeldzame dierlijke muskus en gebruikt in medicijnen. Symbool van zwakheid.

Abrus precatorius. Paternostererwt. (precator betekent bidden, omdat van zijn zaden rozenkransen of paternosters werden gemaakt). De zaden worden gebruikt voor halsbanden. Ze zijn vrij gelijk in gewicht. Door Boeddhisten voor rozenkransen en als gewicht om goud te wegen, (ratti of rati). Het gewicht van de diamant Koh-i-Noor werd met dergelijke bonen afgewogen, ze wegen rond een karaat net zoals bij ons de karaat van de Johannesbroodboom. In Noord Amerika werden ze ook toegepast tegen huidziektes en als abortief middel. De zaden zijn gevaarlijk giftig en bevatten eiwitachtige stoffen die ongeveer dezelfde uitwerking hebben als slangengif. Toch is het al lang een symbool van liefde in China en zijn Chinese naam is xiang si dou.

Acacia arabica: Symbool van eeuwigdurend leven.

De Acacia was in Egypte het symbool van eeuwigdurend leven. Een takje van Acacia werd wel in een open graf geworpen als deel van een begrafenisceremonie. Of werd er een Acacia tak geplant. Omdat de dode symbolisch in de tak voortleeft is de acacia het symbool van de wederopstanding, het leven na de dood. Bij de vrijmetselaars worden de overlijdensberichten met deze tak opgesierd en worden er takken in het graf gelegd.

Dit symbool van onsterfelijkheid, samen met die van de begrafenisplechtigheid, is door de latere bewoners, barbaren en ongelovigen, die onverschillig voor de diepere betekenis ervan, het gebruik geleidelijk aan zagen als een teken van de dood. Een Acacia zou dan nu ook nooit in huis genomen worden omdat die ongeluk brengt.

Acacia, geel: Symbool van kuise liefde, geheime liefde (platonische liefde). In de symboliek is het geven van een acacia bedoeld als teken van kuise liefde of vriendschap. Mogelijk is dit naar de meestal negatieve gele kleur die gecompenseerd wordt door de warme geur.

Acanthus, berenklauw: Symbool van fijne kunst, artiest.

Acanthus is vooral bekend om zijn blad, die zijn een halve meter lang met bochtig, uitgerand en min of meer getande zijslippen die het blad een sierlijk effect geven. Het zijn deze bladeren die je vaak afgebeeld ziet op behang, in boeken, schilderijen en kunstwerken, maar vooral op de Korinthische zuilen die versierd zijn door Callimachus. De Grieken hebben hun drie orden van bouwkunde in de Korintische proberen te verenigen door zuiverheid van stijl, sierlijkheid en pracht. Vitruvius zegt: “De Korinthische stijl kan men vergelijken met een jong meisje, ze heeft het sierlijke harer ledematen en is beter geschikt, om door natuurschoon versierd te worden, dan de anderen.

Zie hier, volgens de overlevering, de oorsprong van het Korinthische kapittel. Een voedster die op het graf van een jong meisje een offer bracht, die enkele dagen voor haar huwelijk was gestorven, plaatste het korfje met de sluier en bloemen op een acanthusplant. Toen nu de lente was gekomen hadden de bladeren zich om het mandje gegroepeerd en bogen de punten zich naar elkaar toe zodat het geheel op een hart leek dat gevormd werd door acanthusbladeren. Callimachos was verrast door deze natuurlijke versiering, die wel het werk van de Gratiën scheen, en maakte er het kapittel van het Korinthische kapittel van.

Acer, esdoorn: Symbool van nieuwsgierigheid.

Acer pseudoplatanus, (valse plataan) de bergesdoorn heet in het Frans erable sycomore, in Engeland sycamore. Maar de echte sycamore is de wilde vijgenboom, Ficus sycomorus. Dat is de boom waarin Zacheüs klom om de Heer te zien, vandaar de nieuwsgierigheid. Bij de mystieke spelen van de middeleeuwen ontbrak ten ene male die boom in Engeland en Frankrijk waardoor de esdoorn als vervanger optrad.

De eerste vermelding van de naam sycomore is de speech door Boyet in Shakespeare ‘s Love’ s Labour Lost, 1598: “Under the coole shade of a Siccamore

I thought to close mine eyes some halfe an houre”.

De esdoorn is ook het symbool van terughoudendheid, reserve, vanwege de onopvallendheid van de bloemen.

Symbool van Canada.

Acer saccharum, (suiker) is de Engelse sugar maple, onze suikeresdoorn, de Duitse Zucker Ahorn. Het is de nationale boom van Canada, het blad van deze boom komt dan ook in hun vlag voor. De indianen leerden de eerste Franse settlers hoe ze suiker moesten winnen en daar siroop van maken. Het is nu een deel van het Amerikaanse geboorterecht om de smaak van de het koude sap te proeven dat van de boom druipt. Het sap wordt afgetapt en op een vuurtje ingedikt tot het een soort stroop wordt waaruit de suiker wordt gewonnen. Een flinke boom kan 1‑1,5 kg suiker opleveren en kan daarmee een 40 jaar doorgaan zonder er last van te hebben. In 1870 werd er zo 20.000.000. kg. suiker gewonnen.

Symbool van het verdwijnende jaar.

Acer palmatum, (op een hand gelijkende bladeren) de Japanse esdoorn is natuurlijk afkomstig uit Japan. Het zijn hun lievelingsplanten. Ze hebben er dwergbomen van gemaakt, bonsais. De allerkleinsten onder hen worden in potten gekweekt. Het zijn die esdoorns die daar bekend zijn als dwerg, wat in Japans yatsubusa betekent. Esdoorns met wonderbaarlijke aparte en vreemde groeiwijzen, bladvorm en kleurrijkdom. Het blad is delicaat in het voorjaar door de kleurschakeringen van groen en rood, maar vooral in de herfst als de bladeren de grootste kleurenpracht vertonen. Daar is de esdoorn het symbool van het verdwijnende jaar. In Japan wordt het gebruik om die veranderende kleuren in de herfst te zien momijigari genoemd. Nikko en Kyoto zijn vooral favoriet voor deze activiteit. Ook in Korea is dit gebruik waar het Danpung-Nori genoemd wordt. In Amerika is het vooral Acer rubrum die voor de Indian summer zorgt.

Achillea millefolium. Duizendblad. Symbool van oorlog.

Achillea is zo genoemd naar Achilles, de gevierde held uit het Griekse mythologie, die met deze plant de in zijn eigen zwaard verwondde Telephon genas. Dioscorides noemde de plant, waarschijnlijk naar het gebruik van Achilles, stratiotes: soldatenkruid. Als bloedstelpend middel was het vroeger hèt middel tegen wonden die met ijzeren wapens waren toegebracht. Deze plant is daarom ook het symbool van oorlog. Als er wonden genezen moesten worden paste men het kruid toe door op het blad te kauwen en zo op de wond te leggen. Vergelijk de Engelse namen souldier’s wound wort, knyghten milfoil en militaris.

In Frankrijk wordt het ook en rêve genoemd; in dromen, omdat als het op je ogen gelegd wordt het mooie dromen geeft. De op sarcofagen afgebeelde plant zou daar staan als symbool van slaap.

Aconitum, monnikskap: Symbool van mensenhater.

De akoniet is een zeer attractieve plant, maar een die dodelijke gif bevat. Een paard wordt door 3mg. van deze stof gedood. Ongeveer 2 gram van de gedroogde wortel en al 3mg. aconitin is bij orale vergiftiging dodelijk. Plinius noemde het plantaardig arsenicum. In de oudheid vergiftigde men roofdieren ermee, of stiefkinderen volgens Ovidius Metamorfosen. 1, 147 “Lurida terribiles miscent aconita novercae” ofwel “Schandelijke stiefmoeders mengen de bleke, dodelijke wolfswortel”.(Dodonaeus) ‘Deze algemene blauwe wolfswortel of Napellus is van aard en kracht de mensen en veel viervoetige dieren schadelijk, ja dodelijk.

Vrijwel zeker heeft Aristoteles er de dood door gevonden en zou het gif zijn dat Romeo (te vroeg) innam. V,1,60”...let me have A dram of poison, such soon-speeding gear”.

Aconitum, bloem: Symbool van ridderschap.

De akoniet een duistere sfeer uit. Doordat de bloem met de kap bedekt is van de Noorse helden symboliseert de plant ridderschap, met zijn giftige adem is het typisch een ongeluksplant en behoort tot de kruiden van duistere praktijken die in donkere en eenzame plaatsen groeien. Omdat de bladeren schildvormig zijn zou de naam stormhoed, naar de tijd van de ridders, de beste naam zijn die bij deze plant past.

Acorus, kalmoes: Symbool van fitheid.

De kalmoes is een plant die we allemaal kennen van de waterkant of van een versterkend bitter, de kalmoes, ook wel ooievaarsbrood, zwanenbrood genoemd. De wortels werden als lekkernij verkocht, met suiker bestrooid. Onverwoestbaar en fit, altijd levenskrachtig, zelfs het kleinste stukje geeft zo weer een volwassen plant. Groeit zo snel dat men een eeuw geleden in Amerika dacht dat het daar inheems was.

Herbarius in Dyetsche; ‘dit wordt tegenwoordig gehouden voor een soort en geslacht van lis dat in Grieks Acoron genoemd wordt. In Latijn Acorum, door sommige Aphrodisia, Venerea of Radix nautica’. Hij beschrijft hier dus ook zijn afrodisiaca krachten. Kalmoes is lang in gebruik geweest als een symbool van mannelijke liefde. De naam wordt geassocieerd met een Griekse mythe; Kalamos was een zoon van de riviergod Meander die van Karpos hield, de zoon van Zephyrus en Chloris. Toen Karpos verdronk werd Kalamos veranderd in een riet wiens rusteloos ruizen in de wind geïnterpreteerd werd als symbool van droefheid. Walt Whitman voegde het toe aan de zogenoemde ‘The Calamus Poems’, waarin hij de liefde van mannen vierde in de derde editie van Leaves of Grass (1860). In de poëmen wordt de kalmoes gebruikt als een symbool van liefde, lust en affectie. Er wordt gesuggereerd dat het zijn symbool ontving naar de gelijkenis van de opgerichte menselijke penis.

Actinidia, kiwi: Symbool van Nieuw Zeeland.

Het nationale symbool van N. Zeeland is de kiwivogel, een bruin bolletje op poten. De kiwi is hier naar genoemd omdat de vrucht op dat bruine balletje lijkt.

Adiantum capillus-veneris. Venushaar. Symbool van oordeel, verstand .

Adiantum komt van Grieks a: niet, diainein: bevochtigen, omdat ze niet nat wordt. Dit verwijst naar het haar van Venus dat niet nat was toen ze uit de golven stapte. Adiantum capillus‑veneris, het laatste woord betekent venushaar, maagden-, meisjeshaar, naar de fijne zwarte bladsteeltjes die in massa uit zwarte vezels ontspringen, het haar van Venus. Gebruikt bij de ziektes van het hoofd. Ook voor het herstellen, het opnieuw groeien van het haar. Verstandige hoofden waren altijd bedekt met een bos haar, kijk maar naar de rechters.

Adonis, kooltje vuur: Symbool van een smartelijke herinnering, geliefde.

Adonis was bij de Grieken een jongeling van spreekwoordelijk geworden schoonheid. Hij was de favoriet van Aphrodite, Venus. Tijdens een jacht werd hij gedood door een wild zwijn. Wenend snelde Aphrodite heen en drong door de struiken en doornen heen. Die bezeerden haar en het bloed dat op de witte rozen viel gaf die een rode kleur terwijl er adonisroosjes ontloken op de plaats waar zijn bloed de aarde doordrenkt had.

Hij werd in de gedaante van een schone jongeling aan de kusten van Syrië, Phoenicië en Egypte als zonnegod vereerd. Vooral te Byblis en in Alexandrië werd een schitterende feesten gevierd te zijner eer. In laatstgenoemde stad droeg men zijn beeld op een prachtig katafalk, omringd door wenende vrouwen in rouwgewaad en met loshangende haren, door de straten. Klaagliederen, adonidia geheten, werden aangeheven, totdat eindelijk het beeld aan de schoot der baren werd toevertrouwd. Die feesten waren ook tot verscheidene Griekse steden doorgedrongen.

Zijn jaarlijks feest, Adonia, waaraan vooral de vrouwen deelnemen is deels in het voorjaar, deels in hoogzomer. Een bijzondere rol speelt bij dit feest de Adonistuin, met snel kiemende en snel verwelkende planten, spreekwoordelijk voor alles wat vergankelijk is.

Adoxa, muskuskruid: Symbool van zwakte.

Het muskuskruid is een onaanzienlijk kruid van een 10cm hoog. Het kruid kan gekweekt worden in een rotstuin vanwege zijn muskusachtige geur. Als het regent, of als ze nat zijn, ruikt de bloem en de kleine plant geheel naar muskus. De geur veroorzaakt dat men zwak wordt. Adoxa is een Griekse naam en komt van a: zonder, doxa: aanzien. Het betekent nederig of onaanzienlijk, en is dan ook een kleine plant. De plant is het symbool van zwakte.

Aesculus, paardenkastanje. Symbool van weelde.

Zijn voorkomen is van stoere kracht, een Hercules onder de bomen. Als de boom zijn geweldige armen uitstrekt, waarbij zijn ellenbogen naar de hemel wijzen, is het ook net of hij een geweldige vracht te dragen heeft. Zijn torso is massief, zijn schouders indrukwekkend, zijn biceps zijn gespierd en zijn handen groot. Een boom waarin het symbool van zijn macht wordt weerspiegeld in zijn vrucht, een knots, als een ouderwetse goedendag. De boom is een symbool van weelde.

Aethusa, hondspeterselie: Symbool van gekte.

Aethusa cynapium, dat laatste woord komt van het Griekse kynos: hond, en Latijns Apium: peterselie, het kruid zou gebruikt zijn om honden te vergiftigen. Vandaar onze naam hondspeterselie. De plant kan gemakkelijk met peterselie verwisseld worden. Bij de Engelsen heet het zo fools parsley: gekkenpeterselie, bij de Fransen persil des fous: narrenpetersilie. Alleen dwazen, gekken verwisselen die met de gewone parsley.

Agave. Honderdjarige Aloë. Symbool van rust.

De agave is het symbool van rust, omdat haar zware en dikke bladeren bij de hevigste stormen in rust blijven.

Agrimonia: Symbool van dankbaarheid.

Dat kruid heeft zijn naam Eupatorium van de koning Eupator gekregen en mag om die reden (zoals Plinius zegt) voor een heerlijk, ja koninklijk kruid in de oude tijden geacht worden.’ In het Duits werd het wel Konigskraut genoemd, dus een hooggewaardeerd kruid. Een thee werd ervan getrokken, de heilandsthee, die zeer goed is tegen ontstekingen in de mond en zo goed voor zangers. Al in de oudheid werd het kruid gebruikt als een opwekkende thee voor lever-, gal- en ingewandsstoornissen. Een krachtige medische plant. In de oudheid was men dankbaar dat dit kruid voorhanden was.

Alcea, stokroos: Symbool van vruchtbaarheid.

Plinius vertaler Holland vertelt als een man en vrouw elke dag een beetje sap van welke mallow dan ook nemen zullen ze vrij zijn van ziektes “and live in perfect health”. Dat is mooi, heel mooi.

De witte gold als symbool van vrouwelijke ambitie. Het waarom is hier niet geheel duidelijk, mogelijk naar de vorm van de “stok” roos.

Alchemilla, vrouwenmantel: Symbool van kleding, fashion.

Vrouwenmantel heeft zeer decoratief, gelobd, gezaagd en mooi rond blad, verdeeld in 7-9 segmenten. In de vroege morgen is het vaak bedekt met fijne dauwdruppeltjes.

Vrouwenmantel heet zo naar de grote, ronde ietwat gevouwen bladeren die met de mantel vergeleken wordt die Maria op heiligenbeelden draagt. Vandaar de Engelse Lady’s mantle, de Duitse unser Frauen Mantel, de Spaanse mantre de Neustra Senora, de Franse mantele de Dame, Zweedse Mariekapa, Deens vor Frues kaabe, Noorwegen Marikaabe, Welsh mantel Fair, Iers falaing Muire, ook bratog Muire: Maria’s weefsel.

Aleurites. Kemirinoot of kandelnootboom.

In Hawaï is de noot een symbool voor verlichting, bescherming en vrede. De kandelnoot zou de lichamelijke vorm van Kamapua’a zijn, de varkensgod. Een van de legenden verhaalt over een vrouw die, ondanks dat ze haar best deed om haar man te plezieren, geregeld geslagen werd. Eindelijk sloeg haar man haar dood en begroef haar onder een kukui boom. Daar gaf ze nieuw leven en haar man werd uiteindelijk gedood.

Allium cepa, ui: Symbool van de universum.

De ui is een van de oudste kruiden en in vele landen in gebruik. In Egypte was ui en knoflook een bestanddeel van het gewone volksvoedsel. De looksoorten golden als heilig en werden daarom door de priesters en vromen niet aangeraakt. In de vorm van de ui zagen de priesters het symbool van de universum, in de ronde globe zagen ze de hemel, hel en aarde. Anderen menen dat ze de Egyptische priesters ontzegd was omdat ze spruit onder afgaande maan en tot zinnelijk gevoel aanzet. De ziel van de dode werd tegen kwaad beschermd door het isolerende linnen en het desinfecterende look, geen bederf aan het lijk, geen schennis aan de ziel. (bescherming tegen infectie) De druïden zagen, net als de Egyptenaren, de ui als symbool van universum. De laukar gold als bederfwerend, het weren van toverij en demonische machten. Ondanks hun oorsprong golden de looksoorten veel als heilig. Doordat de bol in zeven rokken of schillen is verdeeld beschermt het tegen zeven kwade geesten en zo tegen heksen en dergelijk gespuis. Het is algemeen bekend dat men tegen geesten en duivels uien en vooral knoflook moet gebruiken. Dit gebruik stamt uit de oudheid, het is geen sprookje, het werkt echt.

Verse look bevat antiseptische stoffen en helpt tegen verschillende ziektes. Vroeger, en nog niet zo lang geleden, dacht men dat ziektes door boze geesten en demonen werden overgebracht. Men wist uit ondervinding dat knoflook de demonen (ziektes) uit het lichaam kon trekken en gebruikte ze met succes. Als knoflook doorgesneden wordt kleurt het aan de lucht zwart en men meende dat dit zwarte het rondtrekkende kwaad was dat in de bol gekropen was. Het demonen afwerende gebruik zien we eigenlijk nog steeds, bij verkoudheid wordt een halve ui in de slaapkamer gelegd. In latere tijden is dit gebruik wat vervaagd en werd de knoflook op een andere manier gebruikt, bijvoorbeeld in een zakje om de hals gedragen of tegen de deur gespijkerd.

Allium sativum, knoflook. Diegene die knoflook gegeten hadden mochten echter niet in de tempel van Cybele komen. Zoals steeds zijn er voors en tegens. Grote hoeveelheden werden door Romeinse en Griekse soldaten en zeelui gebruikt. De hogere klasse van Rome achtte het beneden hun waardigheid, ze zagen er een symbool van vulgariteit in. De Romeinse Horace proefde knoflook en zei dat het giftiger was dan scheerling en dat het hem ziek gemaakt had op een feest van Mecenas. Hij beschouwde de geur van knoflook vulgair. Hierop zinspeelt Shakespeare in Coriolanus, Measure for Measure en A. Midsummer Night’s Dream iv,2,43; “And, most dear actors, eat no onions nor garlic, for we are to utter sweet breath’. Het was onplezierig voor ‘fayre Ladyes, die liever een zoete adem hadden dan aardige woorden.

Allium ursinum, daslook. Dromen van het daslook betekent ontdekking van een verborgen schat. Daslook wordt in Bologna gezien als symbool van overvloed. Ze dragen het in de midzomernacht als een middel tegen armoe.

Allium ampeloprasum var. porrum, prei. Symbool van Wales.

Volgens de legende is de prei gedragen door de Welshmen ter herinnering aan St. David. Een monnik in Wales die van prei en ongezouten brood leefde. Het is nu het embleem van de Wales man sinds hun strijd voor onafhankelijkheid.

De primitieve traditie verwijst naar de keus van het badge ver voor de tijd van Arthur toen St. David in een grote slag tegen de Saksers beval dat ieder van zijn soldaten een prei op zijn kap ter onderscheiding moest hebben. Midden in het gevecht sloegen de Saksers vriend en vijand en de Britten alleen de vijand. Ze wonnen en bleven Keltisch tot op de huidige dag. Zo dragen de Welshmen nog steeds op de eerste maart een prei of zoals ze die in het Engels noemen, een leek. Omdat de prei in opdracht van St. David op hun mutsen geplaatst was, daarom dragen ze die nog op St. Davids dag, 1 maart. Verschillende oude auteurs verwijzen naar dit gebruik en Shakespeare maakt Henry V kennis bekend aan de jonge Fluellen: Henry V, iv, 7: “I wear it for a memorable honour, for i am Welsh, you know, good countryman”. Sommigen oude auteurs verhalen dat de prei een echt embleem van Wales is, combineert wit en groen in zijn stengels, dit waren de oude Cymrische kleuren.

Alnus, els.

Doordat het hout onder water ijzerhard wordt is het zeer geschikt voor waterbouwkundige werken. Zo zou de hele stad Venetië, in ieder geval de beroemde brug, de Rialto, de stad Ravenna, de grote Munsterkerk te Straatsburg en de 13659 palen (het getal der dagen van het jaar met een 1 er voor en 9 erachter) waarop het Paleis op de Dam rust, van dit hout gemaakt zijn. De els is het symbool van stevigheid, vastheid en soliditeit, aangezien reeds in de oudheid het elzenhout om zijn kwaliteit gebruikt werd, onder andere voor het leggen van fundamenten en mede door zijn roep van nooit te vergaan. Virgilius zegt dat de eerste boot ervan gemaakt was, ‘Dan leerden de rivieren voor het eerst de holle els kennen’. Vitruvius kende het als fundamenthout, Plinius kende dit gebruik ook maar noemde ook het gebruik voor waterleidingen.

Aloë perryi: Symbool van bitterheid.

Aloë is de macerboom van de ouden. (zie ok Soulamea) De middennerf van de vier lange, smalle bladeren wordt voorgesteld als een slang. Dit is waarschijnlijk afgeleid van Makkabeeën 3^de boek, als symbolisch voorbeeld van een plant waar men zich aan kan kastijden of kwellen door de scherpe punten en het gevaar in de vorm van een slang die op de loer ligt. Naar het gebruik van balseming zou dit de Aloë kunnen zijn van Johannes 19:39 waar het gebruikt werd om de Heer te balsemen.

Door de bitterheid is de aloë het symbool van bitterheid, boete en lijden. Doordat de aloë een doorgroeiende eenmalige stengel heeft waaraan de bloem ontspruit is dit het symbool van het eenmalige maagdelijke moederschap van Maria.

Aloë, perfoliata:

Door de Moslims, die naar Mekka zijn geweest, wordt de Aloë perfoliata gebruikt als bewijs van hun pelgrimstocht. Ze hangen het, met de top naar Mekka gericht, boven hun deurpost zodat geen onreine geest daar zal binnengaan. Men zag het als een soort waarborg voor een lang en vruchtbaar leven van de bewoners. De opgehangen aloë plant bleef nog jaren in leven en kwam zelfs tot bloei. In de buurt van elk graf is de aloë daar te vinden, de Arabieren noemen het saber, wat geduld betekent. Dit als een symbool van het lange wachten op de opstanding.

Alopecurus, vossenstaart: Symbool van sportiviteit.

Een grassoort en een die we allemaal kennen. Het is de vossenstaart die in sierlijke pluimpjes heen en weer beweegt op de wind. Een aardigheidje, waar het zijn symbool aan heeft te danken, is het zaad op wit papier laat vallen, dan hupt het in het rond.

Alyssum, schildkruid: Symbool van kalmte.

Het woord Alyssum komt van a: niet, en lyssa: gekte of razernij, zo genoemd omdat het kruid de kracht had om dolheid of razernij te genezen, alleen door het aan te zien. Vandaar de Engelse naam madworth: gekkenkruid, het Franse passerage, van ce qui fait passer la rage: een kruid dat de woede voorbij laat gaan. Bij de komst van een dolle hond was het zaak rustig te blijven en alleen het madworth in de hand te nemen.

Amanita muscaria, (vlieg) vliegenzwam.

De berk, met zijn lugubere heksenbezem wordt verbonden met de rode paddenstoel, dit omdat die daar graag onder groeit. Ook kabouters worden verbonden met deze paddenstoel. De verdovende stof muscimol en iboteenzuur bezorgen de gebruiker hallucinaties waarin mensen het formaat van kabouters aannemen, vandaar de combinatie van kabouters en de rode paddenstoel. De vliegenzwam verschijnt op Kerstkaarten en Nieuw Jaarkaarten over de hele wereld als symbool van geluk.

Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen

Zat kabouter Spillebeen, heen en weer te wippen.

“Krak”, zei toen de paddenstoel, met een diepe zucht,

Allebei de beentjes hopla in de lucht.

Amaranthus caudatus, (met een staart) fluweelbloem: Symbool van onveranderlijkheid.

Amaranten bezitten bloemen in pluimen die na de bloei niet af vallen. Hiernaar is ook de naam, Amaranthus, van a: niet, en mairaino: verwelken, vervagen, een verwijzing naar de niet verwelkende bloemen van sommige soorten. Een poëtische naam van een denkbeeldige bloem die niet zou verwelken.

Als een immortelle symboliseert het gewas onsterfelijkheid, werd op tomben gelegd en in hoofdtooien gewoven. Bij de ouden was de bloem zeer geacht en gebruikt om het hoofd der goden te sieren. Homerus verhaalt dat bij de begrafenis van Achilles de Thessaliërs hun hoofden met amaranten bekroond hadden. De amarant is een mythische bloem zoals we zien in Milton’ s paradis Lost iii, 351ff waar de engelen hun kronen naar beneden gooien die ingeweven zijn met amarant en goud: “Immortal Amarant, a Flour which once

In Paradise, fast by the Tree of Life

Began to bloom, but soon for Mans offence

To Heav’n remov’d where firt it grew, there grows

And flours aloft shading the Fount of Life

With these that never fade the Spirits Elect

Bind thir resplendent locks inwreath’d with beams”.

Koningin Christina van Zweden heeft de ridderorde der amaranten ingesteld. Het ordeteken is een gouden medaille versierd met een geëmailleerde amarantenbloem, het omschrift is “Dolce nella memoria”. Bij de jeux Floraux te Toulouse geeft men als prijs voor het mooiste lierdicht, ter eren van Onze Lieve Vrouw, een gouden amarantenbloem.

Amarant, plant en bloem: Symbool van hopeloos, niet liefdeloos, hopeless, not heartless.

De Engelsen hebben zeer mooie namen bv. love-lies-bleeding. Deze naam is zonder twijfel verbonden met de floramour van de Hortus Sanitatis, 1485, dit van de Latijnse naam flos amoris, de bloem van liefde, waarbij amoris een onvolledige vermelding zal zijn van amarant. In het Duits van de 16^de eeuw vinden we Blumle von der Lieb.

De naam love lies bleeding zou gegeven zijn door een poëtische legende van Campbell. In O”Connors Child lees je het verdriet van de eenzame lady onder lange hangende volle pluimen van deze amarant. O’ Connors lieflijke kind was de bruidegom van Moran, die viel door de hand van de broer van de lady. Ze koos als haar huis de woeste plek waar hij viel en waar ze hem begroef.

“A hero’s bride, this desert bower

It ill befits thy gentle breeding

And wherefore dost thou love the flower

To call-my love lies bleeding?

This purple flower my tears have nurst

A hero’s blood supplied its bloom

I love it for is was the first

That grew on Connoch Moran’s tomb

* * * * *

Nor would I change my buried love

For any heart of living mould

No, for I am a hero’s child

I’ll hunt my quarry in the wild

And still my home this mansion make

Of all unheeded and unheeding

And scherish, for my warrior’s sake

The flower of love lies bleeding”.

Amarant, plant en bloem: symbool van hopeloos, niet liefdeloos.

Bij de ouden was de bloem zeer geacht. Homerus verhaalt dat bij de begrafenis van Achilles de Thessaliërs hun hoofden met amaranten bekroond hadden. Symbool van onsterfelijkheid en werd gebruikt om de afbeeldingen van de goden en tombes te sieren.

Amaryllis belladonna (mooie dame): Symbool van bedeesdheid, ook van trots.

Amaryllis was een lieflijk en bekoorlijk meisje. Om de liefde van Alteo te winnen, moest ze hem een nieuw soort bloem geven. Ze trok naar het orakel van Delphi en kreeg te horen dat ze van het beeld van de Godin Urania de koker met gouden pijlen moest nemen. “Neem er een mee naar huis, ze verwonden het hart, maar nooit zo dat het dodelijk is”. Zo ging ze heen, de eerste nacht werd ze wakker en alles was helder om haar heen, ze nam de pijl en verwondde zich in het hart, het was zo stil dat ze het vallen van de bloeddroppels hoorde. Zo de volgende en volgende, ze had ook haar trots te overwinnen. Op het laatst was het tot stamelen een gefluister geworden tot ze de 30^ste nacht naar huis wilde terugkeren en op de plek waar de meeste van haar bloeddruppels waren gevallen een bloem opgebloeid was, een vreemde bloem de grote kelk wijd open. Alteo deed de deur open en zag het meisje met de zware stengel in de hand waaraan vuurrode bloemen van liefde bloeiden. Hij huilde bittere tranen en knielde voor haar. Had zij hem niet datgene geschonken dat hem van zichzelf verloste en wel door haar eigen leed volhardend te dragen?

Amberboa moschata (muskus geurend) Keizerkorenbloem. Symbool van gelukwens. Amberbloem, in Amerika heet deze plant sweet sultan. De plant is afkomstig uit het Oosten en bekend geworden door een poem van R. Rapin, 1621-1687: “Sweet Sultans nam’d from the Byzantine King”. Zo genoemd naar de Sultan van Turkije, vgl. de Franse naam fleur de grand seigneur. Zonder twijfel suggereert de rijke bloem een tulband die door de grote Turken gedragen wordt. Sweet vanwege de zoete geur.

Anaphalis triplinervis, (drie nerven) prachtrozenkransje: Symbool van nooit ophoudende herinnering.

Het Noorse edelweiss werd gebruikt op de Germaanse feesten van de Donar cultus. Moet niet de Donar plant, die op deze dag bloeit, geplukt en gebruikt wordt, van een bijzondere, ja niet van goddelijke kracht zijn? Als men op Hemelvaartsdagen de plant nog voor zonsopgang plukt, in een krans windt en het gehele jaar in de kamers en stallen ophangt zo heeft het de kracht om de mensen, vee en huis te bewaren tegen onheil. Er zijn zelfs mensen die beweren dat ze zich met het rood-witte bloempje onzichtbaar kunnen maken. Het is een bekende droogbloem, een niet vervagende herinnering. raak. In sommige plaatsen heet het engelbloempje omdat de engelen het in de handen droegen als ze de naar de hemel opstijgende Heer tot welkom tegemoet vlogen.

Anastacia hierochuntica (van Jericho), Roos van Jericho. Symbool van opstanding.

Anastatica, komt van Grieks anastasis: wederopstanding, het is een verwijzing naar zijn hygroscopische eigenschappen. Ook de Heilige Anastasia heeft haar feestdag op 25 december.

De plant wordt gevonden op het hete zand en vlaktes rondom de Dode Zee en in de Egyptische desserts.

De roos van Jericho is een eenjarige met witte bloemen. Als ze helemaal volgroeid is rolt ze haar takken op als een roos en komt dan los van de grond, wordt zo door de wind weggeblazen. Al rollende komt ze op de duur in contact met water waar ze zich weer uitzet in de breedte, de zaaddozen gaan open en de zaden krijgen een kans om zich te verspreiden en weer met zand bedekt te worden.

De dode planten komen natuurlijk niet tot leven, maar behouden hun hygroscopische werking vele jaren. Als ze geplukt wordt voor ze bloeit kan ze zo in een droge kamer gezet worden en jaren in die toestand blijven. Na al die jaren in een glas met water gezet, zwellen de knoppen toch weer op en na een paar uur lijkt het wel of ze net geplukt zijn.

Wonderbare nevelen spreidden zich als een zilveren waas geheimzinnig om de stengel en knop. De hygroscopische werking, het sluiten en vrij plotseling heropen van de bladeren bij bevochtiging, haar vluchtig herleven werd steeds weer als iets wonderbaarlijks beschouwd. Zo kreeg ze een ereplaats tussen de toverplanten en speelde ze een voorname rol in de waarzeggerij en vooral in de droomverklaring. Er worden profetisch vermogens aan de plant toegeschreven. Men noemt ze ‘Voetstappen van de Jonkvrouw’, omdat ze daar groeien waar Maria op haar vlucht naar Egypte de bodem heeft aangeraakt.

Toen, na het bevel van Herodes om de kinderen te vermoorden, Jozef uit het Heilige Land trok stak hij de vlakte bij Jericho over en rozen ontsprongen uit Maria’s voetstappen als begroeting van het kind in haar armen. Tijdens zijn leven spreidde deze plant zijn bloemen, toen hij stierf aan het kruis, stierf de bloem ook. Maar bij zijn opstanding, met Pasen, opende ze zich weer en groeide en bloeide op de vlakte.

Als het in (wij) water gezet wordt, op het moment dat een vrouw haar eerste geboorteweeën krijgt, bloeit ze op het moment dat het kind geboren wordt. Als een zwangere vrouw weten wil of de bevalling goed of slecht verloopt plant ze een Jerichoroos in het water, de bevalling gaat goed als de roos zijn takjes opent, wat bijna altijd het geval zal zijn, zo niet zal het een slecht kraambed worden.

Volgens de transmigratieleer bezit dit voorwerp een openende kracht zodat bij moeilijke verlossingen een stukje daarvan geweekt wordt in water, dat aan barende te drinken wordt gegeven.

Men verhaalde dat de plant in de Kerstnacht ontplooide als een zinnebeeld van de opstanding. Door zijn kracht om weer te bloeien, na eerst dood te lijken, wordt het opstandingsbloem genoemd. Die eigenschap werd in de middeleeuwen als iets wonderbaarlijks gezien, de kruisridders en pelgrims brachten zulke rozen mee als een heilig relikwie. In vroeger eeuwen was dit een talisman en zo’n roos die meegebracht was door een kruisvaarder vrijwaarde de bezitter tegen besmettelijke ziektes, het werd in die dagen tegen goud opgewogen.

De Roos van Jericho zou, naar het bijgeloof, eenmaal in het jaar en wel met kerstmis bloeien als een zinnebeeld der opstanding.. Het is een gewoonte in menig gezin van Duitsland en vroeger nog in Limburg om een Jericho takje in water te zetten. Richten alle takjes zich op dan mag men een goed jaar verwachten, blijft die daarentegen gesloten dan ziet het er niet best uit. Terwijl men op de ontplooiing van de bloemen wacht worden er kerstliederen gezongen of brengt men de tijd met gebed en overweging door.

Op de vraag waarom deze plant op 25 december in het water gezet wordt, kijken we naar het oude kerstliedje, “Er is een roos ontsprongen- uit een wortel zacht etc.’’. Ook de christelijke verbeelding, waar de gehele natuur aan deelneemt, speelt een rol bij de geboorte, “D’Erd grunet und bringet rossle”. In de kerstnacht is de natuur, bij het volksgeloof, op haar hoogtepunt, varens bloeien, de vlierboom bot uit, het vee kan spreken en dan bloeit ook de kerstroos.

Deze kleine plant was opgedragen aan Maria, patrones van getrouwde vrouwen, ter hare eren rosa Mariae genoemd, Mariaroos, de Engelse Our Lady’s rose, in Italië la rosa della Madonna, Duitsland heeft, naar de Arabische naam Kaf Maryam, Mamiran of Kaf Marzan: Maria’s hand omdat men geloofde dat de bloem openging op het moment dat onze redder werd geboren.

Andromeda, parelkruid. Symbool van zelfpijniging.

Ook bij dit symbool hoort een oude mythische legende.

Andromeda is zo genoemd naar de Ethiopische koningsdochter Andromeda, de dochter van Cepheus en Cassiope. Ze beroemde zich erop mooier te zijn dan de Nereïden, daarom zond Poseidon een vloedgolf die alles overstroomde. Omdat het orakel van Ammon bevrijding opgaf als Andromeda voor de wilde monsters gegooid zou worden liet Cepheus haar vastketenen aan een rots waar haar voeten omspoeld werden door de golven. Ze werd bedreigd door het zeemonster Medus maar werd net op tijd gered door Perseus, die het monster doodde. Na de bevrijding huwden ze met elkaar en werden na hun dood door de Goden onder de sterren van het sterrenbeeld opgenomen. Perseus en Andromeda zijn sterrengroepen aan de noordelijke hemel.

Linnaeus zag Andromeda voordat ze zich ontvouwde helemaal bloedrood gekleurd, terwijl, als ze bloeit, de bladen helemaal roze kleurig laat worden. Linnaeus: “Ik betwijfel of een schilder zoveel bekoorlijkheden aan een portret van een jonkvrouw kan schenken en met zo’n schoonheid de wangen kan tooien. Geen schmink is hierop gekomen. Toen ik haar zag moest ik aan Andromeda denken, zoals de dichters haar schilderen. En hoe meer ik naar haar keek en nadacht, hoe meer zij overeenkwam met deze bloem. Andromeda wordt beschreven als een buitengewone maagd en vrouw wier wangen deze schoonheid bezitten. Deze bekoorlijkheid houdt ze zolang ze maagd is tot ze bruid (ongesteld wordt staat er) wordt. Ze is vastgebonden midden in het water, ze staat altijd op een polletje in een nat moeras, evenals Andromeda op een rots in zee was gebonden. Ze staat tot haar knieën in het water. Ze is altijd omgeven door vergiftige draken en andere dieren, d.w.z. lelijke padden en kikkers die in de lente, als ze paren, water op haar blazen. (parallel van de gif spuitende draken) Ze staat en buigt haar hoofd van kommer. Evenals de bedroefde maagd haar blozend gelaat ter aarde keert en verbleekt van pijn en verdriet, zo laat de rooskleurige bloem het kopje hangen, wordt al bleker en, verdort. Eindelijk komt Perseus in de gedaante van de zomer, droogt het omringende water uit en vernietigt zo het monster.

Anemone coronaria (kroon of krans), anemoon: Symbool van verlatenheid.

Deze betekenis is duidelijk van de naam afgeleid. Het woord anemone komt van Griekse anemone, literair, dochter van de wind, en mone een plaats. Dit woord werd aan deze plant gegeven omdat de bloemen met het minste wind zuchtje al bewegen. Mogelijk omdat het plantje op winderige terreinen zou groeien. In de herbaristen taal werd het herba venti, kruid van de wind. Al die verklaringen zijn naar Plinius, hij vertelt dat de anemoon dan ook dat de bloem niet uit zichzelf opent, alleen als de wind waait. Mocht dit niet zo zijn, geef hem dan de schuld. Op een anemoon past de zinsnede: “ Brevis ets usus” “haar rijk is van korte duur”, een volmaakte zinspeling op de vergankelijke schoonheid. Bij de ouden was de anemoon ook het symbool van gemakkelijk weer drogende vrouwentranen, omdat het maar zo kort leeft.

In de mythologie was Anemona een nimf uit het gevolg van de godin Flora, die door haar grote schoonheid de andere nimfen jaloers en wraakzuchtig maakte. Ze belasterden Anemona bij Flora dat haar gemaal, Zephyr, haar in het geheim zou beminnen. Flora zond de nimf dan ook naar het hof van Pomona, de godin van het ooft. Na haar vertrek bemerkte Zephyr hoe hij haar liefhad, vertrok onder een voorwendsel en verkreeg haar liefde. Ze werden echter verrast door de wantrouwige Flora die zich in een zwaluw had veranderd, en voor straf werd de nimf in een bloem veranderd. Zo is de anemoon een bruid van de westenwind, van de zachte Zephyr wordt verteld dat hij bloemen en vruchten produceert door de zoetheid van zijn adem.

Sindsdien is de anemoon in de taal der bloemen geworden tot het symbool van de trouwe en zo onschuldige liefde.

Anemoon veranderde in een bloem. Zo komt het dat de anemoon steeds beweegt want dan is Zephyrus bij haar. Zo af en toe komt ook Boreas, de noordenwind, bij haar. Maar die blaast met zijn koude wind de bloemblaadjes weg.

De Egyptenaren beschouwden het kruid als het symbool van ziekte, mogelijk wegens zijn giftige eigenschappen. Deze eigenschap wordt vooral aan de bosanemoon toegeschreven, Anemone nemerosa (van open plaatsen). In sommige landen is er een aversie tegen deze bloemen. De lucht zou er bezwangerd door raken en door die lucht ervan te inhaleren zou men er ziek van worden. De plant werd vroeger als schadelijk voor vee gehouden en als oorzaak van het bloedplassen van runderen aangewezen.

Angelica archangelica (aartsengel) engelwortel. Symbool van inspiratie.

Het leger van zekere keizer, dat door de pest was aangetast, zat in zware ellende. De keizer werd door de engel Raphael in een droom aangeraden om deze plant te gebruiken waardoor hij zijn leger behouden heeft.

De engelwortel zou ontstaan zijn toen een arme bakker diep in de put zat. Aan een hoogstaande familie moest hij gebak leveren en had geen geld meer om aan zoetigheden te komen. Toevallig kwam er net een engel voorbij(?) die hem op een plant wees, waarvan de bladstelen gekonfijt konden worden. Tevens wees ze hem op de geneeskrachtige eigenschappen.

Het leger van zekere keizer, dat door de pest was aangetast, zat in zware ellende. De keizer werd door een engel in een droom aangeraden om deze plant te gebruiken waardoor hij zijn leger behouden heeft. In katholieke tijden werden meer planten bekend als aartsengel omdat ze in mei bloeien, het feest van de verschijning van St. Michael, 8 mei, de aartsengel. Zijn medische waarde werd tijdens een pestperiode door een engel aan een monnik doorgegeven, vandaar de naam.

Antennaria, rozenkransje. Droogbloem, Engelse eternal flower of life everlasting en Franse fleur immortelle. Symbool van nooit vergane herinnering.

Van de bloemen werden kransjes gevlochten als bescherming tegen onweer. Het wordt rozenkransje genoemd omdat de bloemen vroeger gebruikt werden om als kralen van een gebedssnoer te dienen, de rozenkrans, die eerst weer gemaakt was van samengeperste rozenblaadjes. Hemelvaartsbloempje omdat ze op die tijd bloeit, Duits Himmelfahrtsblume.

Anthoxanthum odoratum (geurend), reukgras.

Uit het verwelkte gras stroomt een aangename geur waaraan de plant de naam reukgras dankt. Reukgras of ruikert, Duitse Gewöhnliches Ruchgras Franse flouve odorante, Engelse sweet scented vernal grass: voorjaarsgras, de bloeitijd. Het voorjaarsgras is symbool van arm, maar gelukkig.

Anthriscus cerefolium (kervelachtig), kervel. Symbool van oprechtheid.

Kervel is maar een klein plantje van een halve meter hoogte, zodat de lengte geen recht doet aan zijn symbool. Maar kervel is een eerlijk kruid, goed te onderscheiden van de andere (soms giftige) schermbloemigen. Het blad kan al 6‑10 weken na het zaaien gesneden worden. In de keuken wordt het gebruikt voor soep, sausen, salades en boter, het maakt een smakelijke azijn. Het wordt gesprenkeld over de maaltijd als sier, net als peterselie. Samen met dragon en bieslook wordt het gebruikt voor de ravigote, een kruidensaus. Het is een van de fine herbes uit de Franse keuken.

Antirrhinum, leeuwenbek. Symbool van onbeschaamdheid.

Antirrhinum is zo genoemd naar de weetgierige zoon van Priapus en Phisie, die bij een meifeest te Rome uit weetgierigheid een liefdesverklaring afluisterde, met gevolg dat hij ontdekt werd en na een strijd gedood. Priapus was radeloos over het verlies van zijn veelbelovende zoon en onmachtig om hem het leven weer terug te geven veranderde hij hem in een bloem.

Men zal zich afvragen hoe deze mooie plant, die toch zo veel in de tuinen voorkomt een symbool van onbeschaamdheid kan zijn. Pak maar eens een bloem vast, druk zijdelings achter de bloemkroon en kijk dan in de bloem, je ziet een gapende muil, als van een draak of leeuw, de leeuwenbek.

Apocynum cannabinum: Symbool van misleiden, bedrog.

De bloempjes verspreiden een aromatische geur waardoor ze kleine insecten aanlokken, om bij de honing te komen moeten ze met hun snuitjes tussen de dicht geklemde meeldraden komen wat van buiten vrij gemakkelijk gaat, teruggaan kunnen ze niet meer omdat de meeldraden door het rukken nu veel steviger tegen elkaar aan sluiten met als gevolg dat ze gevangen blijven, ze worden dus bedrogen. Vaak tref je 4-6 vliegjes in een bloempje aan. Deze mooie planten zijn nogal giftig, ze behoren tot de hondsdoodgewassen. Apocynum komt van het Grieks, apo: weg, en kuoon: hond, een plant die honden mijden als de pest, of weg hond.

Aquilegia, akelei. Symbool van narren.

Dit komt door de bloem. Als we die goed bekijken heeft die opvallende versieringen. Elke bloem heeft 5 kleine holle horens en kleine bladen die omhoog staan als een klein vogeltje. In de heraldiek heeft ze de vorm van een klokje en wordt met de steel naar boven toe afgebeeld. In de taal der bloemen verbeeldt de akelei de dwaasheid omdat zij lijkt op de kap en bellen van de hofnar.

Goethe zegt van zijn kleine “fruhling”;

“Schon erhebt sich der Agley, und senkt das Kopfchen herunter

Ist das Gefuhl? oder ist’s Mutwill? Ihr ratet es nicht”.

Een purperen akelei, een koninklijke kleur, duidt op vastbeslotenheid.

Een rode akelei, rood is de kleur van bloed, is echter het symbool van angst en trillen.

“There’s fennel for you, and columbines” Hamlet 4, 180. Akelei, columbine, zou een ondankbare bloem zijn, symbool van afgewezen minnaars. De bloemen in Ophelia’ s hand en in haar dwalende geest kunnen verbonden worden met zekere menselijke kwaliteiten, ze werden verbonden met trouweloze geliefden, zo was venkel het symbool van vleierij en akelei van ondankbaarheid.

Arbutus: Symbool van: “alleen van jou hou ik”.

Arbutus unedo, de aardbeiboom, een struik die aardbeien draagt. De rode schijnvruchten smaken aangenaam zuurzoet en zouden licht bedwelmend werken en hoofdpijn veroorzaken. Vandaar dat Plinius de naam unedo afleidt van unum tantum edo: 1 eet ik er maar, allen van jou hou ik.

Arctium, klis of klit. : Symbool van raak me niet aan, overlast, ruwheid en opdringerigheid of een symbool van aanhankelijkheid.

Klis, klit, een bekende plant die met zijn vruchthoofdjes aan de kleren blijft vastzitten. Het is een geliefd spelletje om die klitten naar elkaar toe te gooien, waarna ze lekker blijven plakken. Het spreekwoord, als klitten aan elkaar zitten is hiervan afkomstig. De stekelzaden bezitten dan ook weerhaken. Het principe van een aantal uiterst kleine haakjes, zoals bij de klit, wordt industrieel gebruikt om er klitsluiting van te maken. Shakespeare in Measure for Measure 3, 189-90:

I am a kind of burr; Is shall stick’.

En in As You Like It het plakken van de klit, 3, 1306:

“ They are but burrs, cousin, thrown upon thee in holiday foolery.

If we walk not in the trodden paths, our very petticoats will catch them”.

I should shake them off with my coat. These burs are in my heart.

Armeria maritima (van de zee). Symbool van sympathie.

Engels gras is een zee plant wat we kunnen zien aan de dikke wortel waarop de plant in de tijdingen heen en weer gespoeld wordt en met vele broeders en zusters hele vlakten bedekt. Een Keltische naam is tonn a chladaic, =beach wave, wave wuift aan de brandingen, wave is zo al een oude uitdrukking. Nu heet het in het Engels seadrift. Gerard noemde ze o.a. our ladies cushion: dames kussen. Er was vroeger nogal eens verwarring over deze soort, of het nu tot de grasachtige of tot de anjerachtige behoorde. Een sympathieke plant. Van 1937 tot 1952 stond het Engels gras afgebeeld op de Britse threepence. Wellicht was dat bedoeld als een woordspeling: Engels gras heet in het Engels thrift en dat woord betekent ook ‘zuinigheid’.

Armoracia rusticana (boers, landelijk) mierikswortel.

Eerst werd de mierikswortel gebruikt om zijn medische kwaliteiten tot op het einde van de 16^de eeuw de Duitsers er een saus van maakten. Die werd gebruikt bij vis, vooral bij de katholieken, die op de vrijdagse vastendag vis aten. De mierikswortel wordt door de Joden gebruikt bij toebereiding van lamsvlees, bij het Pesachfeest wordt mierikswortel gegeten als maror, het bittere kruid, dat symbool staat voor de moeilijke tijd die de Joden hadden tijdens de slavernij in Egypte.

Artemisia, absinthium (absint) alsem. Symbool van bittere ellende.

In de bijbel is alsem het symbool van bittere ellende en zorgen. “Zie, ik zal dit volk met alsem spijzen en met gal drenken”, Jeremia 9:15, 23:15. “Gedenk toch dat ik zo ellendig en verlaten ben, met alsem en gal gedrenkt”. De Oosterling typeert zorgen, kwaadaardigheden en bitterheid van elk soort met planten van giftige of bittere naturen. Een dropje wermut, die in de vreugdebeker valt, staat de bekervreugde wehrend in de weg. “Ich spur genug an meiner Armut, dat mir das essen schmackt ohne Warnmut”. “Ik heb genoeg aan armoede om het eten te laten bederven door wermuth”. Fuchs zegt; ‘Alsem of weermoed wordt dit kruid van onze Duitsers geheten daarom dat het zeer bitter is en derhalve vreugde en moed weert en verdrijft, letterlijk het weert moed.

Deze ellende typeert Shakespeare ook als Hamlet zegt: “Wormwood, wormwood” in Hamlet III.

En bitter is alsem. Kauw maar eens een paar minuten op een blad.

Symbool van afwezigheid.

Het alcoholgehalte is hoog, de kleur is groen.

Alsem werd gebruikt voor likeuren, sterke drank, en om wijnen te kruiden, het maakte die wijn slaperig. In vroegere eeuwen werden er miljoenen gallons alsemlikeur gedronken, vooral in Frankrijk. Het werd daar in 40 fabrieken gemaakt, in 5 jaar was de productie 72 575 hl. De drank geeft eerst activiteit en aangename sensaties, inspireert tot grote gedachten maar bij gewoontedrinkers degenereert het de hersenen, beschadigt het centrale zenuwsysteem, het eindigt in delirium en dood. Wermut olie is een uitgesproken hersen gif. Het is het “kruid van het vergeten”. Het thujon dat de absintolie bevat veroorzaakt o.a. epilepsie.

Alsem vulgaris (gewoon, vulgair) bijvoet, werd ook wel Parthenia of maagdelijke plant genoemd Deze soorten leveren een vluchtige blauwe olie, absintolie, die aan water werd toegevoegd waardoor er een drank werd verkregen die zo sterk, in sommige uitzonderlijke producten kan zijn, dat ze zelfs fataal voor de mens kan worden, het werkt vooral sterk op de voortplantingsorganen, vandaar de parthenia. Het bloeiende kruid, dat met de dag van Johannes geplukt wordt, bevordert de maandstonden en drijft dood en nageboorte af. Sinds Mozaïsche tijd is het een bestanddeel van een afdrijvingsmiddel, foetor judaicus, die door joodse handelaren verkocht werd. Bij overdosis kwam het tot dodelijke gevolgen. Vanwege haar afdrijvende werking werd het een symbool van geheime liefdes, ook het symbool van de kwellingen der liefde. Symbool van geheime liefde.

Artemisia abrotanum (onsterfelijk), citroenkruid. Symbool van scherts, plagen, jokken.

De scherts zit hem in de naam en zijn (mogelijke) afleidingen. Engelse namen zijn: boy’s love, lad’s love, maid’s love en old man. Jonge mannen gebruikten dit kruid om baardgroei aan te moedigen zodat ze ouder zouden lijken. Lobel; “Den baert oft elders daer men ghern haer hadde salmen strijken met desen om thaer oft de baert haest te doen wassen”.

Fuchs, Brunfels e.a. vermelden het als een afrodisiacum middel. Plinius schrijft dat als het onder het bed gelegd wordt, man en vrouw tezamen zullen komen en alle toverij weerstaat die zulke zaken tegengaan. De sierlijke bladeren werden ook wel in boeketten gedaan die jonge mannen aan hun meisjes gaven. Liefde te midden van het zoete is voor kinderen, maar liefde in de bitterheid van wormwood is een zeker teken van affectie. De Romeinen geloofden dat het beschermde tegen impotentie. Het werd in liefdesdranken gedaan en door mannen gebruikt om viriel te worden. Het werd in oud Griekenland en oud Rome onder de matrassen gedaan vanwege zijn afrodisiaca werking. De Engelse bijnamen boy’s love, lad’s love of maid’s love komt van hetzelfde idee. Ze deden er een takje van in een boeket die ze aan hun geliefde gaven om die te verleiden. Mogelijk heet het daarom ook kiss-me-quick-and-go, maid’s ruin (ruïneren van de maagdelijkheid) geeft te denken.

Artemisia dracunculus (draakachtig) dragon. Symbool voor een valstrik.

De valstrik zit hem in de naam. Dragon is een verbastering van het Frans estragon, een klein draakje. Vanwege die naam vertrouwt men het niet, is men wat achterdochtig.

Arum, Aronstaf, Aronskelk.

De Aronstaf zou ontstaan zijn op de plaatsen waar Aron zijn staf had neergezet. Toen Joshua en Caleb in het beloofde land spioneerden namen ze de Aronstaf mee en hierop droegen ze op de terugweg de grote druiventrossen die ze plukten te Eschol en brachten ze het naar Mozes als bewijs van de rijkheid van het land. Nu, nadat ze de stok ontlast hadden van zijn lading, staken ze die in de aarde en zie! Daar sprong de Arum op. Het is het symbool gebleven van gezegende overvloed en vol met trossen vruchten bezet. De naam slaat dan vooral op de met bessen bezette vruchtenstengel die wel wat op een staf lijkt.

Symbool van geur, zal wel van slechte geur zijn. Deze planten komen vroeg in de lente tevoorschijn in de loofbossen van de zuidelijker streken, ook van ons land. De bloemen ruiken onaangenaam, soms zeggen ze in Engeland air’m tegen de plant: ruik hem, in plaats van Arum. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel planten van de Araceae familie door aasvliegen bestoven worden, die zetten zich af op de kolf en worden bedwelmd door de uit de kelk opstijgende warmte. Die kelkwarmte is daar wel een 10‑20 graden hoger dan de buitentemperatuur. De aasvliegen vallen naar beneden en door een krans van naar beneden gerichte haren kunnen ze niet meer ontsnappen, pas als de bloem bestoven is verslappen de haren en kunnen ze eruit. Boven in de kolf zitten de manlijke delen, waar ze tegen aan klimmen en zo weer stuifmeel meenemen naar de volgende plant.

De Arum is een symbool van de terugkeer van de mooie voorjaarsdagen, door de warmte in de bloem het symbool van voortbrengingskracht en de kracht in het algemeen.

Arundo, reuzenriet.

Het riet dat zich bij het geringste briesje zo sierlijk beweegt is het zinnebeeld van de menselijke zwakheid. Ja, God zal ook Israël slaan en beroeren gelijk een riet in het water, 3 Richteren 14: 15, zie ook Mattheus 11. 7. en 12: 20, ook 28. 28,29 waar ze hem een riet in de hand gaven. Zo kroon, zo scepter: een doornenkroon als zinnebeeld van de zonden, een riet als zinnebeeld van de menselijke zwakheid, een zinnebeeld van het heen en weer slingeren van de mensen tussen geloof en ongeloof, tussen ijdelheid en ernst, tussen het ware vertrouwen en het valse zelfvertrouwen evenals het riet bij het minste windje.

De rietstok die hol is van binnen en niet tot steun kan strekken, is ook een symbool van het geloof zonder de werken, maar in de hand van de Verlosser wordt het een symbool van kracht. Het zwakke riet trotseerde de krachtige eik die door de stormen werd losgerukt en verbrijzeld.

Er worden enkele overblijfsels van het riet bewaard. In Florence is de helft van een rietknoest die 27mm diameter heeft en 15-18mm lang is. De helft van een rietstok wordt bewaard in het klooster van Andechs, in Beieren en is 110mm lang. In het klooster Watoped, op de berg Athos, bewaart men twee rietstokken, de ene is 180mm lang en de ander is gevat in een kruis van gewoon hout.

Asclepias, zijdeplant. Symbool van laat me gaan..

Bloemen van dit geslacht zijn vaak heel verschillend, vaak groot en zeer mooi. Voor het bestuiven maken ze gebruik van een knijpervalstrik. De insecten die met hun pootjes in de pollen vastraken worden vastgeklemd in de stuifmeelklompjes waar ze alleen met kracht weer uit kunnen komen. Alleen de sterkere insecten zijn zo in staat los te komen en het stuifmeel op die manier mee te nemen.

Asphodelus albus (wit) affodil. Symbool: mijn berouw volgt je tot in het graf.

De affodil weiden zijn een voorbeeld van overbegrazing door geiten en schapen. Deze vernietigers van de natuur lusten geen affodil en laten die staan, op den duur vormen zich zo hele vlaktes met alleen affodil. Die dorre, woeste en onvruchtbare oorden waren verdorven plaatsen, waar duistere verschijningen samenkwamen. Het is mogelijk de Narcis van Homerus die over de weiden des doods sprak, de affodil‑weiden, waar de schaduwen van de helden verzameld waren in de Hades. De affodil was aan Persephone (Demeter) gewijd. Op 28 april werden er ter eren van Flora wel kransen van gemaakt waar de huizen en graven mee versierd werden. Omdat het ‘t favoriete voedsel van de doden was plantte de oude Grieken ze bij de graven. Nog dient het als grafversiering in Italië en Griekenland.

Aster, Amerikaanse vormen, hebben nu allen een andere naam gekregen. Symbool van welkom vreemdeling, de Amerikanen, stijlvol in oude dagen, de bloeitijd.

Michaelmas daisy zijn de Amerikaanse asters die bloeien rondom Michaelmas, zijn feestdag is op 29 september.

Onze allerheiligenbloem, België Sintewilpersblumkes naar Willibrord die zijn feestdag heeft op 7 nov. Sinteketriensblomme, St. Catharina, feestdag op 25 november, Duitse Christusblume.

De asters zijn herfstbloemen en het symbool van flora’s laatste groet.

“Kostbare bloem van ‘t spader herfstgetij

Die al den schat

Nog eens tezamen vat

Van wat er bloeide!

Dat ook in ’t Mensenhart

Zij ook de lente en zomer lang voorbij

Na al wat het doorleefde, in lust en smart

Nog zoo veel kracht en lust tot bloeijen zij!” S.J. v.d. Bergh.

Aster tripolium, zulte: Symbool van nadere overweging. Tripolium komt van het Griekse tripolion, tri: wat wij kennen als 3, en polein: omkeren. Een naam die door de ouden werd gegeven omdat ze 3x van kleur verwisselt, een blauwe kelk en een witte bloemkroon die uitgebloeid violet kleurt. Zulte is een naam die afkomstig is van oud-Nederlands sulte: pekel, inzulten betekent dus inpekelen.

Astragalus, geitendoren. Symbool van jouw tegenwoordigheid verzacht mijn pijn.

Uit de sterk stekende dorens komt in tijden van zonneschijn en warmte een kostbare vloeistof. Dit is de gom tragacanth van de handel. In de zware, dichte mist, waar deze specerij groeit, over de heuvels, neemt het hout veel vocht op, dit zorgt ervoor dat de vezels opzwellen en zichzelf forceren door uit te barsten in nauwe openingen in de bast.

De gom is taai, hoornachtig, reukloos, zwelt in water sterk op en geeft dan een slijm. De gom was al bij de ouden bekend, evenals bij de latere Grieken en Arabieren in de vroege middeleeuwen. In Duitsland werd de gom in de 12^de eeuw in de artsenij gebruikt. Die gom werd bij de ouden voornamelijk gebruikt als een verzachtende vochtigheid om de scherpe geneesmiddelen ermee te mengen en zo de smaak wat zachter te maken. Het wordt nu nog als stabilisator van emulsies en suspensies gebruikt.

Atropa bella-donna (mooie dame), wolfskers: Symbool van stilte.

Een nachtschade-achtige, en nogal giftig. Atropa is zo genoemd naar de Griekse Atropos: de onafwendbare, ze was een van de drie ongeluksgodinnen, de Parzen, die de door haar zusters gesponnen levensdraad afsnijdt, een verwijzing naar zijn giftigheid. Ieder mens ontvangt bij zijn geboorte een draad. De andere twee waren de godin Klotho die de draad spint en Lachesis die de draad begeleidt die Atropos vervolgens op zekere tijd doorknipt.

Avena, haver. Symbool van muziek.

Avena, haver, komt van het Latijnse avena wat blazen betekent, naar de lange holle halmen die als blaaspijpen gebruikt kunnen worden. Zo is het ook te gebruiken als pansfluit.

Bamboe. Het gebruik is in diverse landen verschillend, maar zeer uitgebreid en veelsoortig Geen enkele grondstof ter wereld kan de veelzijdigheid van bamboe evenaren. De kenmerken zijn: taai, flexibel, licht en goedkoop. Het kan in de lengterichting gemakkelijk gespleten worden en het verdraagt een druk van 1200kg per cm2.

Het is het symbool van kracht, duurzaamheid en standvastigheid en vandaar ook voor de Confuciaanse geleerden. Een Chinees gezegde: ‘het paleis is stevig opgebouwd als de wortels van een bamboestruik’.

Bamboe speelt dan ook een grote rol in de Oosterse kunst. Zijn ‘lege hart’ symboliseert bescheidenheid. Omdat de plant altijdgroen is het symbool van onveranderlijkheid. Leg je de stengels in het vuur ontploffen ze met een behoorlijke knal en verdrijven daarmee de boze geesten.

In Japan symboliseert de uitlopende bamboe eeuwige jeugd en tomeloze kracht.

Bauhinia blakeana (Amerikaanse botanist Joseph Blake, 1814-1888). Deze groeit vooral in Hongkong waar het soms Hong Kong boomorchidee genoemd wordt. Zijn dubbele bladeren lijken qua vorm op een hart of vlinder. Een typisch blad is 7-10 cm lang en 10-13 cm breed met een diepe gleuf. Lokaal wordt het blad chungmingyip, literair klaverblad, genoemd en gezien als een symbool van verstand. Sommige mensen gebruiken de bladeren als boekmarkeerders in de hoop dat het hen helpt bij de studie.

Begonia: Symbool van misvorming.

Bij deze naam zal je een licht opgaan, de begonia wordt gewoonlijk scheefblad genoemd omdat het blad niet recht op de stengel zit, een misvorming.

In Duits heet de eenjarige Auferstehungs-, Toten- of Sterblume omdat ze op graven geplant werd. Symbool van misvorming en donkere gedachten. Symbool van weemoed? Omdat ze in bloei verwelken als het zinnebeeld van het menselijk leven?

In Azië schijnt de begonia al zeer lang in cultuur te zijn geweest. Al voor de 14^de eeuw hadden Chinese dichters en zangers de herfst-haaientanden bezongen die voor hun een symbool van schoonheid en deugd waren als bij ons de roos en lelie. Ze werden kunstzinnig op zijde gestikt en op porselein afgebeeld.

Bellis, madelief. Symbool van onschuld.

In de Noorse mythologie is de madelief gewijd aan Ostara, de godin van het voorjaar. Volgens de klassieke legende dankt de plant zijn ontstaan aan de dochter van Belus die met haar dryadenzusters heerste over de weiden. Op een dag, toen de lieflijke nimf Bellis danste met haar favoriet vriend Ephigeus, zo zoet, zo fris en zo bekoorlijk trok ze de aandacht van Vertumnis, de god van ooft en voorjaar. Die vloog direct aan haar zijde waarop Ephigeus jaloers werd met alle gevolgen van dien, zodat Bellis zich veranderde in een bloem. Symbool van onschuld.

G. Gazelle.

‘Margaritha, blomken fijn

Kander wel iets schooners zijn

Als de naam van de edele blomme

Die ‘k te Paaschen tegenkomme?

Bij deze versregels duidt de dichter op de betekenis van het Griekse woord wat bij ons parel betekent en door de Christenen, tijdens de vervolgingen der Romeinse keizers, in hun geheimtaal werd opgenomen, zoals hij elders zegt:

‘Margartiha’ ’t is bekend

Was het woord, dat de ouden zeiden

Als zij, zwichtend voor den heiden

Spreken wilden, ongeschend

Van Gods heilig Sacrament’.

Immers als de eerste Christenen die onder Nero’s zwaard kwamen:

Om ’t misbruiken af te keeren

Van het lichaam onzes Heeren

Mieken uwen schoonen naam

Margaritha, God bekwaam

En wanneer zij duister spraken

In hun kerkelijke zaken

Van ‘tot Margaritam gaan

Dat was , Onzen Heer ontvaan’.

Zo werd het eenvoudige weidebloempje tot symbool van de Christenen. Gelijk de natuurlijke parel in de blinkende oesterschelp of parelmoeder ligt, zo ligt de heilige Hostie in de gouden kelk die Maria verbeeldt.

Het nederige madeliefje is het symbool van onschuld en zuiverheid, daarom is het ook aan de H. Maagd Maria opgedragen. Maria is immers de altijd schone bloem (Bellis), de bloem van hemelse schoonheid, de bloem der bloemen die nooit verwelkt. De volbloemige madeliefjes, zo mooi rood en wit van kleur, zijn het symbool van de koningin der martelaren en het leliewit der maagden.

Van de vroegste tijden af aan vertegenwoordigt de madelief de vrouwelijke waarheid, zuiverheid en trouw. Open is ze het embleem van de soul, gesloten is de bloem het embleem van zuiverheid. Meisjes steken ze rond hun kussen om van hun geliefde te dromen. Dromen ervan betekent geluk in het voorjaar en zomer, maar niet in herfst en winter, dan geeft het ongeluk.

De bloem werd vroeger gebruikt bij vrouwelijke klachten en daardoor door de monniken opgedragen aan St. Margaret van Cortuna. De H. Margaret die zo veel voor de aankomende moeders bad. Meestal wordt de H. Margaret van Antiochië bedoeld: “Als een vrouw geboorte weeën krijgt, roep me, laat haar dan het kind krijgen”. St. Margaret maakte gebruik van de madelief, die soms margaret genoemd wordt, een parel.

De bloem is gewijd aan alle koninginnen Margarets en heiligen Margarets. Marguerite de Valois adopteerde de madelief als haar devies. De trotse en ongelukkige Margaret van Anjou, vrouw van Hendrik VI, koos de bloem als embleem en stikte ze op de robes van haar kleding. Lodewijk de IX nam de madelief met leliën in zijn wapen op. St. Louis van Frankrijk droeg een ring met tekens waarvan hij het meeste hield, een kruis voor de religie, een lelie van Frankrijk en een madelief voor zijn liefste vrouw Margaret, de frivole madelief.

Bellis, bloemblaadjes: Symbool van deelnemen (geluk), ik deel jouw gevoelens.

Het madeliefje heeft een 250 witte lintbloemen, die aan de onderzijde vaak rood omfloerst zijn.

Het is een volksgeloof dat men aan deze bloem de liefde en trouw van een ander meten kan, dit gebeurt na het bekende bevestigend en vraagspel hij houdt van mij niet van mij. Zie Goethe’ s Faust: Margarethe, er liebt mich, liebt mich nicht etc. Kinderen die lang buiten zijn geweest gebruiken de bloemen om te weten te komen hoe ze bij de terugkeer van de ouders ontvangen worden, een blaadje na de ander afplukkend, slagen, schelden, goede woorden, slagen....

dubbele, deelname. De dubbele vorm wordt in Engeland chicken‑hen‑daisy genoemd, kip met kuikens, omdat uit de omwindselbladen zich weer andere bloemen vormen.

,, wat gekleurd, schoonheid.

,, rood, onbewust.

,, wit, onschuld.

,, wild, veld, ik zal er aan denken.

Berberis, zuurbes. Symbool van jalousie.

Van een berberis verwacht je geen mooi bloeiende struiken. Toch zijn er met prachtige bloemen in gele of warm oranje tinten. Haar meeldraden zijn gevoelig voor aanraken, zoals ze midden in het gele rokje staan en aangeraakt worden door de bestuivers of middels een speld, buigen ze zeer snel naar binnen. Doordat die meeldraden bij de minste prikkel bewegen is de Berberis het symbool geworden van jaloezie.

De bes is bekend als zuurbes, het is een steenvrucht, bevat veel vitamine C., verder appel-, citroen- en wijnzuur. Is goed voor het maken van dranken, sausen. Het sap is goed tegen dorst die van hitte komt. De zuurbes wordt gekend door zijn dorens, in alle maten en allen zijn scherp. Symbool van zuurheid, scherpte.

Betula, berk: Symbool van zachtzinnigheid en nederigheid.

De sierlijk gevormde berk, met zijn huppelende bladeren geeft een gezelliger indruk dan de wat sombere els, de bevallige groeiwijze geeft haar een romantisch voorkomen.

De berk schudt zijn dun behaarde kruin en buigt die nederig tegen de overmacht van de westenwinden. Menige winters deden de lange, sluike haren grondig uitgekamd worden door de harde winden. Zo gauw de eerste zonnestralen mild aan de hemel staan smukt het zich met fris groen en laat de zachte bladeren als betoverde vlinders in de wind fladderen. Ze bewegen vrijwel altijd in een briesje waardoor het lijkt alsof ze in een zachtgroene waas wegsmelten. Het is de Lady van het woud, de vergoddelijking van sierlijkheid en bekoorlijkheid. Een boom die aan Venus behoort. De berk heeft een fijnheid van voorkomen maar is bijzonder sterk en ontwikkelt zich tot een van de taaiste bomen. Haar twijgen hangen sierlijk naar beneden als de vlechten van een bosnimf. Door die fijne twijgen krijgt ze een luchtig geheel met jonkvrouwachtig voorkomen. Drie berken bijeen geplant symboliseren de drie gratiën. Zo de treurwilg ontstaan is, zo is op ongeveer gelijke wijze de treurberk ontstaan. Ook die is op de vreselijke Goede Vrijdag ontstaan. Nadat de Heer aan het kruis was gestorven kwamen zijn vrienden om zijn lijk van het hout te nemen. Naast het kruis zat zijn moeder onder een berk en langzaam legden ze haar dode zoon op haar schoot. In diepe rouw zat ze daar. Een beeld van grote droefheid. De hele natuur rouwde met de droeve moeder mee. Een boom vooral toonde veel medelijden, de berk, waaronder ze zat. Treurig legde die zijn slanke twijgen op haar schouder tot ze zijn heilig lichaam bereikten. Sinds die tijd buigen al die berken hun twijgen ter aarde en heten dan ook treurberken. Symbool van deemoed.

Berk, twijg: Symbool van liefde. De berk als levensroede behoort ook de Maien, zoals ze in vele gebieden door jonge mannen voor hun geliefden gezet wordt. Dan slaat het hart van de bruid hoger als ze op pinkstermorgen op de huisdeur de statige maie vindt die haar trouwe bruidegom in het holst van de nacht daar geplant had om haar te verblijden. En medelijdend blikt ze naar de buren waar de dochter van het huis zo’n liefdesgroet niet deelachtig is geworden en waar mogelijk een ruwe, kromme doornstruik zich voor de deur beweegt. De berk was het teken van liefde. De jongeman gaf hem om zijn liefde uit te drukken en het meisje bewees ermee dat ze zijn genegenheid aannam en beantwoordde.

Niet zelden trad de berk als levensroede op. Het slaan met de levensroede gaf symbolisch de mensen nieuwe kracht en gezondheid, het vee het goed gaan in stal en wei. Een slag ermee bracht gezondheid, vruchtbaarheid en kracht. Het is een nu in veel andere gewoontes en naar zijn oorsprong volkomen vergeten gebruik die als pfeffern bekend stond. Dit pfeffern bestond hierin dat de kinderen met berkentwijgen, of andere twijgen, op Aswoensdag, veel ook met nieuwjaar of andere feestdagen tussen Kerst en Pasen, de volwassenen meer of minder krachtig sloegen, bv. op de voeten, om ze uit het bed te krijgen. Vaak waren het ook jonge mannen en meisjes, de knechten en dienstmeisjes die elkaar met de twijgen “streken”. In dit geval verscheen het nog duidelijker als vruchtbaarheidssymbool. Naar een oud gebruik slaat men de bruid met een wit afgeschilde berkenroede van de kerkdeur tot in de kerkstoel. Mogelijk behoorde dit gebruik tot de vele, nu minder bekende gebruiken, vruchtbaarheidsriten, zoals ze vroeger bij huwelijk gewoon was.

In het orakelwezen verscheen de boom als levensververser, die plantaardige, maar ook de menselijke vruchtbaarheid symboliseerde. Het was de boom van toekomstige bruidsparen. In sommige gebieden haalden de boerendochters voor Johannes 3 berkentwijgen. De ene werd heel gelaten, de tweede voor de helft geschild en de derde helemaal. Bij het slapen gaan werden ze door een andere maagd onder het kussen gelegd en de volgende morgen zocht ze verwachtingsvol een van deze drie takken uit. Was dit de geheel met bast bedekte twijg, dan zou ze een rijke man krijgen, half ontbast wat minder rijk en zonder bast zou ze een arme man krijgen.

Betula komt mogelijk, via batula, van het Latijnse batuare: slaan, de twijgen werden wel als levensroede gebruikt. Bij de Romeinen was de fasces een roede bundel met een uitstekende bijl het symbool van heerschappij over leven en dood, van lijfstraffelijke rechtspleging (fasces et secures) waarmee de lictoren voor de consuls uitgingen. Ze droegen de fasces of bijlbundels over de linkerschouder. De roeden waren oorspronkelijk van olmen- of berkentakken. Oorspronkelijk waren ze het symbool van het koninkrijk en later van het ambtelijk gezag. Het is wel zeker dat ze uit Etrurië in Rome werden geïntroduceerd. Blijkbaar was deze twijgenbundel van oorsprong een vegetatief symbool dat de levensorde van de aarde vertegenwoordigde en dat ook voor de mensen de wet van blijvend leven betekende. Voor de Romeinen is de bundel steeds het teken van de volstrekte geldigheid van gezag en haar handhavers gebleven. Ook de bijl had hier dezelfde betekenis, symbool van bliksem en regen waardoor de aarde leeft. Daarnaast werd hij door de Romeinen als teken van heilige orde gebruikt, tot voltrekking van de door de magistraat gevelde doodvonnissen, geseling met de roeden en daarna onthoofding met de bijl. Het fascisme ontleent zijn naam aan de fasces. Nog steeds is de bundel de geconcentreerde macht en de bijl het absolute gezag.

Van berken worden bezems gemaakt. In Griekenland was de wilde olijf, net als de berk in Italië en noordwest Europa, de Nieuwjaars boom, het symbool van het begin en gebruikt als bezem om kwade geesten van de winter weg te jagen.

Bignonia capreolata (van ranken voorzien). Symbool van roem.

Dit komt natuurlijk door de bloemvorm, trompetvormig, het is de trompetbloem.

Het is de cross-vine, de four-leaved hardy trompet flower. De stengels van sommige soorten geven een 4delige of kruisachtig arrangement te zien. Naar dit verschijnsel menen sommige inlanders van Spaans N. Amerika dat ze heilige krachten hebben en noemen die planten Bejucos de la Cruz. Als kruisplant heeft Symbool van ik raak mezelf met jou gekregen.

Bistorta officinalis (geneeskrachtig) adderwortel.

Vanwege de gelijkenis met de om de stok gedraaide slang kreeg het de Latijnse naam viperina dat in 1351 tot serpentine werd, het levert de tweemaal gebogen slangen-, adderwortel. Symbool van kwaad, horror. Het kruid werd medisch ook gebruikt tegen slangenbeten.

Borago, bernagie. Symbool van stomheid,.

Het Latijnse “ego borago gaudia semper ago”. “Ik Borago, breng altijd moed” is voor meer dan duizend jaar geciteerd. Bloemen van dit brave kruid vloeiden in de wijn van de bekers die de kruisvaarders dronken voor hun vertrek. Het zou de beroemde nepenthe van Homerus, (zie Nepenthes) zijn geweest, de drank die vergetelheid bracht en zo werd het ook aan studenten gegeven, mogelijk pas nadat ze gezakt waren.

In de helder blauwe bloemsterren zit een distinctieve zwarte schoonheidsspot. Die spot wordt veel gezien op de beroemde middeleeuwse Franse tapijten. De stervormige bloemen zitten aan een steel die wat gebogen is en na de bloei nog meer doorbuigt en werden daarom wel beschaamde meiskens genoemd. Symbool van verlegenheid. Duitse Liebäuglein: mooie oogjes. Wil je mooie dromen hebben dan moet je een vaas met deze bloemen naast je bed zetten.

Boswellia thurifera (wierook leverend), wierook.

Het is een rookmiddel dat in de R.K. en Griekse kerk als rookmiddel gebruikt wordt en zelden in de artsenij. De Katholieke kerk gebruikt de wierook om de zinnebeeldige betekenissen die daaraan verbonden zijn, bijvoorbeeld de wierook stijgt op in rookwolken, symbool van het naar de hemel opstijgend gebed. (Psalm141: 2) Wierook werd aan de mensen geofferd als een gift van grote eer. Het was vaak een element van afgoderij (2 Kronieken 34: 25, Jereremia11: 12/17, 48: 35.)

Mattheus 2:11: “Zij gaven hun giften, goud, wierook en mirre”. Goud voor het koningschap, wierook voor heiligheid en mirre om het lijden te symboliseren. Een van de drie koningen is wit, de ander zwart en de derde bruin. De witte offert goud, symbool van leven en licht, de zwarte mirre, zinnebeeld van dood en nacht, de bruine wierook, zinnebeeld van het goddelijk dogma. In de Apocalyps 5,8 is de wierook in gouden schalen een zinnebeeld van de gebeden van de heiligen.

Botrychium lunaria (maankruid) maanvaren. Symbool van vergeetachtigheid.

Maanvaren of Walpurgis-kruid, (Luna, de maan) werd zo genoemd vanwege zijn magische krachten. Vanwege de sikkelvorm van de bladeren werd de plant in verbinding gebracht met de maan en magie. Men geloofde dat het groeide met wassende maan en verdween of verlepte met afgaande maan. Het ene blad zou met de maan groter en kleiner worden. Ook dat het in het maanlicht blonk als een parel. Raak je onder invloed van de maan-varen, stonden je vele ziektes te wachten, maanziektes, een daarvan is vergeetachtigheid.

Brassica: Symbool van liefdadigheid.

De kool is al een oude groente, is het symbool van voordeel, nut.

Bij de raap, Brassica napus, denk je niet aan liefdadigheid. Plinius schrijft al dat men bij het zaaien bidt en dat men ze voor zichzelf en zijn buren plantte. Op gelijke wijze gaat het in Duitsland, voor mij en voor anderen. Eenmaal zou iemand, zo heet het, gezegd hebben, voor mij en mijn vrouw en heeft werkelijk twee rapen geoogst.

Die steen behoedt ook tegen dronkenschap. ‘Men zegt ook dat de bladeren van rauwe kolen voor de maaltijd gegeten de dronkenschap beletten en dat diegene die ze zo ingenomen heeft voor alle ander spijs geenszins dronken zal kunnen worden en, dat meer is, dat die bladeren na het eten ook rauw ingenomen de dronkenschap verdrijven en de hoofdpijn die er van komt genezen. De oorzaak daarvan is de ingeboren en eigen vijandschap die tussen de kolen en de wijngaard geloofd wordt te zijn en die tegenheid is zo groot is dat wanneer de kool in enig veld nabij de wijngaard gezaaid of gezet wordt of zelf van stonden aan vergaat en verwelkt of de ranken van de wijngaard laat verdorren en versterven en zover iemand bij het water daar ze in gekookt wordt wat wijn giet dan zou de kool verder rauw blijven en zal niet murw worden dan ze tevoren was en daartoe zal het zijn kleur verliezen. Lycurgus, prins van Thracië, had de druiven in Dionysos wijngaard vernield en werd als straf aan een druivenstok gebonden. Hij huilde zo omdat hij zijn vrijheid had verloren dat zijn tranen vast werden en in kool veranderde. Daarom zweren de Ioniërs bij de kool en Nicander noemt het een heilige plant. Hierin wordt het oude geloof gesymboliseerd dat kool een vijand is van de druif en dronkenschap voorkomt. De kool werd als een vijand van alle andere planten gezien want het maakt zichzelf dik uit de vetheid van de aarde en het sterven van zijn buren.

Mogelijk is dit voor de Duitsers een reden geweest om deze groente dagelijks op tafel te brengen om de gevolgen van bier en wijn onschadelijk te maken.

Brassica: Symbool van onverschilligheid.

Brassica nigra (zwart) zwarte mosterd is een van de eeuwige specerijen. Het nadeel van mosterd inzaaien is, eenmaal ingezaaid is het vrijwel niet meer weg te krijgen. Ze kunnen wel 100 jaar lang in de grond goed blijven doordat de zaden oliehoudend zijn. Plinius vermeldt dan ook al dat ze nauwelijks uitgeroeid kan worden. Een gezegde luidt ook: “de teelt is niet vrij, je hebt de toestemming van de buren nodig”. Zie je veel mosterd op een akker is het een teken dat de eigenaar onverschillig is voor anderen.

Mosterd was dan ook bij de ouden het zinnebeeld van vruchtbaarheid. Er wordt verteld dat de Spaanse paters, die aan hun missiewerk begonnen, in Californië mosterdzaden uitstrooiden om zo hun weg weer terug te vinden.

Darius III stuurde Alexander de Grote een zak vol sesamzaden om daar mee te kennen te geven dat zijn manschappen bijzonder talrijk waren, Alexander de Grote tuurde een zak met mosterdzaden terug daarmee te kennen te geven dat ze niet alleen talrijk, maar ook bijzonder sterk waren.

Bruidskrans: Symbool van lichamelijke liefde.

De Bruidskrans was een erekrans voor de jonge bruid. Weduwen en bruiden die al moeder waren of steeds maagdelijke leefden werden deze smuk geweigerd. Gehuwde vrouwen werden na 25 jaar huwelijk op de huwelijksdag met een zilveren, na 50 jaar met een gouden bruidskrans blij gemaakt.

Dit omdat de bruidskrans oorspronkelijk een anticonceptioneel middel ter verhindering van zwangerschap was. Hiervoor werden vooral planten gebruikt die etherische oliën bevatten. Het gebruik in het volksleven was levendig. Het schijnt dat de inwerking van die olie op het uiterst zachte eiwit van de bij de ovulatie lozende ei mogelijk is. Dit gaat enkele weken na de geslachtdaad over. Om zeker te zijn drinken de meisjes dit soort thee veel in de menstruatie tijd.

De verwerking van vele kruiden stamt van dit gebruik, als peterselie, majoraan, tijm en lavendel. Anderen als rozemarijn en mirt hebben nog een symbolisch gebruik. De rozemarijn werd door bruidslieden op de borst gedragen. De mirt werd als krans gebruikt. Beide gebruiken zouden symbolisch zeggen dat de bruid op de trouwdag voor de nakomelingen een betrouwbare behoeder gevonden had. Ze heeft het daarom niet meer nodig om in menstruatietijd rosmarijn en mirtenthee te drinken. De op de huwelijksdag door de bruid geplukte en gebruikte struiken werden op deze dag weggeven. De bruidsgasten werden met de overbodige takken, (bruidskrans) bestrooid. De eerste die deze takken ontving kon nu een vriend nemen waardoor weer gauw een huwelijk volgde.

Briza, trilgras. Symbool van agitatie.

Als hopjes staan de aartjes van het trilgras aan het fijne stengeltje. Er staan er verschillende aan een stengel, als zo’n luchtig werkje, een mobiel, dat aan de zolder hangt.

Buphthalmum, koeienoog. Symbool van geduld.

Ossenoog of koeienoog is een half meter hoog struikje dat je dankbaar aankijkt tijdens de bloei. Een rijkbloeiende, gemakkelijke plant. Het is een mooi geel bloeiend plantje zoals meer leden van deze familie, de samengesteldbloemigen. Alleen moet je met deze bloem wat geduld hebben, de bloei is pas in september.

Butomus, zwanenbloem. Symbool van vertrouwen in de hemel.

Volgens Ovidius was het de favoriete bloem van flora, godin van de bloemen en de lente. Acis, een bloeiende jongeling, had Galathea, de mooiste onder de nimfen, tot bruid gekozen. Ook zij had hem gewogen en hield nu van hem met haar hele hart. Maar Polyphem, de grote cycloop, hield ook van de lieflijke nimf en volgde haar overal. Eens was het mooie paar in de schaduw van een haag. Vol woede wierp hij een geweldig rotsblok naar hen en verpletterde Acis. De nimf wist met moeite de dodelijke worp te ontkomen en verdween in het water. De vermoorde Acis werd onder het rotsblok in een beek veranderd. Nadat het water rustig in zijn bedding liep verscheen in de bronnen van de heldere beek, tussen hoog groeiend riet, de jongeling zelf, maar veranderd in de mooie rozerode waterviool. In de zoete droom van zijn vroegere geluk wiegt hij zijn jongelingsachtige bloemenhoofd en slanke stengel in de murmelende en ruisende wateren zacht heen en weer. Daar staat hij nog steeds en herinnert ons met manende stem aan de wisselingen van het lot. De bloemengodin Flora vond de nieuw geschapen bloem zo mooi dat ze hem tot haar lievelingsbloem koos. Zo als het met haar gegaan is gaat het met de meeste mensen die deze bloem zien.

Buxus sempervirens (altijd groen) palmboompje. Symbool van stoïcijnse beheersing.

Het buksboompje is een slome groeier die in alles dicht en stevig is. Een ongeïnteresseerde boom, waar ze ook staat zon, schaduw, zure grond of kalk, ze groeit gewoon door. Liefst leeft ze op kalkgrond met wat stalmest onder haar voeten. Haar voornaamste en belangrijkste eigenschap is dat ze groen is. Goed groen en dicht groen, in de zon geelgroen in de schaduw glanzend groen met bronzen herfsttint. Voor de rest valt ze niet op, niet de geelgroene bloemen en ook niet de vruchten. Naar haar onbewogen karakter is ze het symbool van stoïcijnse beheersing geworden.

Cactus, vijgendistel. Vanwege hun groeiplaats zijn ze ook het symbool van warmte, droogte en coyotes.

Cactussen vormen bizarre constructies die gecombineerd worden met wonderlijke kleuren aan vaak gigantische bloemen. Cactussen vallen letterlijk op door hun lelijke vormen. Zie eens een flinke Cereus monstrosus. Alleen de naam doet je al griezelen. Symbool van afschuw.

De vruchten van de vijgendistel zijn van een rode of gele kleur met een roodachtig pulp. Ze worden gebruikt vanwege hun verkoelend sap dat suiker bevat, candies en jellies. Vruchten van deze vorm worden op de markt verkocht. Haal wel eerst de fijne doornhaartjes eraf, rol het door zand of iets dergelijks, symbool van hekelen, satire.

Cereus greggei (Gregg) Schoonheid en geur hebben deze vorm mooie namen gegeven als reina-de-la-noche: koningin van de nacht. De knoppen ontvouwen zich laat in juni en doordringen de desertlucht met hun geur en trekken nachtinsecten aan. Zij verdwijnen spoedig na het opkomen van de zon in de morgen. De bolachtige vruchten zijn vrijwel net zo spectaculair als de bloemen, vooral tegen de tijd dat ze rijp en rood worden. Symbool van vergankelijke schoonheid.

Cereus: Symbool van afschuw, horror.

Caesalpinia coriaria (leerachtig) pauwenbloem. Een boom van middelbare grootte die in tropisch Amerika en Antillen groeit.

De vrucht is een gedraaide 5cm lange peul, bekend als divi-divi en die is slang of s vormig, 8cm dik en 2-3cm breed. Tussen de taaie buiten en binnenhuid bevat het een okerbruine massa met 30-50% looistof. Deze looipeulen werden eerst in 1768 door de Spanjaarden naar Europa gebracht voor looien en zwartverven. Divi-divi, het is het symbool van Curaçao en ook populair in Aruba waar het watapana genoemd wordt. Op de eilanden is het nooit recht vanwege de wind, waaiboom.

Caladium, Indische kool. Het zijn sierbladplanten met fraai gekleurde en (hoofdkleuren groen, wit, roze en rood) hartvormige/pijlvormige bladeren van 30-35cm lang aan even lange stengels. Symbool van wispelturigheid. In die kleuren geven de nerven een heerlijk contrast van fijne lijntjes. Ze worden gebruikt in de bindkunst.

Calceolaria, pantoffelplantje. Symbool van ik bied je geldelijke bijstand.

Calceolaria komt van Latijn calceolus: een pantoffel, het is een verwijzing naar de vorm van de bloem. Pantoffelplantje is een dankbare kamer- en tuinplant.

Een onduidelijk betekenis. Misschien naar de naam, in Engels wel ladie’ s purse, dames portemonnee. Het is het pantoffelplantje, het geld wordt gegeven door een pantoffelheld?

Calendula, goudsbloem. Symbool van smart.

Gele goudsbloem schijnt alleen als alles om haar heen helder is, een symbool in aanhankelijkheid in vreugde en verdriet. In deze zin gebruikte Shakespeare het toen Marina, treurende om het verdriet van haar oude verzorgster, purperen violen en goudsbloemen koos om die op het graf te planten zolang de zomer duurde. Sinds de middeleeuwen is de bloem gebruikt bij graf- en lijkenversiering (doodsbloem). Dat komt omdat de plant nog in november bloeit, in katholieke gebieden werd het zo nog op graven geplant met Allerzielen, 2 november. Men mag de goudsbloemen dan ook niet als liefdesorakel gebruiken, het is een doodsbloem en scheidt de geliefden in plaats van ze te verenigen. Wie haar als geschenk aanneemt, sterft binnenkort.

De opvallende kleur die alleen schijnt als alles rond om haar licht is, symbool van jaloersheid.

Het is ook een symbool van gehoorzaamheid omdat ze het zonlicht volgt.

Callistephus chinensis (uit China) Chinese aster. Symbool van kommer.

Een van de meest populaire eenjarige is de Chinese aster. Die naam is van het Griekse kallistos, wat zeer mooi betekent en stephanos, een kroon. Dus eigenlijk de kroon op het mooie werk. In de tuin en markthandel is ze nog steeds bekend als aster. Let bij het asterkweken wel op dat er verwelkingszieke ongevoelige rassen gekocht worden, anders kan er weleens veel uitvallen. Ze is het symbool van kommer geworden om de steeds uitvallende plantjes. Ze lijken zo gemakkelijk maar vragen veel zorg.

Een bos enkele asters geven betekent: “ik zal er aan denken”.

Een bos met dubbele asters betekent: “ik voel met je mee”.

Een bos met gemengde kleuren betekent: verschillend, bij nader inzien”, je moet hier nog wat anders bijgeven.

Calluna, struikheide: Symbool van eenzaamheid.

In de bloementaal is het kruid van de eenzaamheid, zie Statenvertaling, Jeremia 17:6: “hij zal zijn als de heide in de wildernis”, in 48:6 vlucht, redt uw ziel, en wordt als heide in de woestijn (soms wordt dit woord wel vertaald als een kale struik). Naar die eenzame plaatsen zijn er veel verwensingen met heide erin, scheldnamen, zoals: loop naar de Mokerhei of ik wou dat je op de Munserhei zat. Engelse gezegden: “To set de heather on fire”, “to take the heather, to becom a outlaw” dit in de Schotse bergen.

Van de veel geroemde Rousseau werd vertelt dat hij veel plezier had in het plukken van heide, waar hij in de frisse wereld eenzaam en gedachteloos kon rondzwerven.

Calycanthus, specerijstruik. Symbool van medelijden, welwillendheid.

De specerijstruik, de Duitse Specereistrauch, de Engelse allspice. Dit naar de bladeren die geuren als je ze wrijft. De struik verspreidt bij windstil en warm weer in de zomer een aparte, aromatische geur. Maar de purpermahoniekleurig bloemen zijn niet mooi. Door de geur welwillendheid, de bloemen medelijden.

Camellia japonica (uit Japan) Japanse roos.

De steeds met bladeren bezette takken worden tot sieraad van begraafplaatsen gebruikt en volgens landsgebruik het gehele jaar op orde gehouden. Ze geeft met haar rode bloemen enkele, terwijl de sneeuw er nog ligt, wat rode kleur die aan vergoten bloeddruppels herinneren. Daarom is ze het symbool van de dood en vergankelijkheid gezien. Ook voor gebruik van de eredienst wordt de plant aangewend. Het lantaarnfeest wordt gevierd ter herinnering van een dochter van een Mandarijn die verloren was en met lantarens weer teruggevonden werd. In de bloeitijd van de camelia’s wordt in de tempels het lantaarnfeest gevierd. De graven zijn dan rijk met bloemtakken versierd en worden, zo gauw als de avond valt, de hele nacht door met lampen verlicht. Gelijk de dennenboom bij ons met kerstmis, zo worden daar de cameliabomen in menigte naar de stad gebracht. De bosjes die de tempel omgeven hebben de hoogte van bomen. In de bloeitijd ziet men zo’n boom met honderden bloemen versierd, rode, witte, gespikkelde, dubbele en enkele, allen aan een stam. Deze wonderboom wordt door het enten van verschillende takken verkregen en levert een toverachtig gezicht op.

Het is een symbool van zuiverheid, niet alleen door zijn opvallende witheid, maar ze heeft ook geen geur. Zo had de jonge Dumas een sinistere bedoeling met de naam van zijn beroemde heldin, de camelia dame. Niet iedereen weet dat de wereldberoemde Violetta van Verdis Traviata ook werkelijk geleefd heeft. Ze kwam als 15jarige van het land naar Parijs waar ze begon te werken in een snijatelier. Ze hield van Liszt en een van haar vele affaires was met Dumas, werd zeer rijk en zeer beroemd, droeg witte Camelia’s en stierf op 22 jarige leeftijd. De camelia dame werd de glansrol van alle grote actrices van Sarah Bernhardt tot Elisabeth Berger toe. Het hoogtepunt van haar roem bereikte de camelia dame in Verdis Traviata.

In zijn Dame aux camelias heeft Dumas onze bloem op tragische wijze vereeuwigd en haar met het beklagenswaardige lot van deze mensenziel verbonden. Ze heette Marie-Duplessis en in het jaar na haar dood werd het bij hen, die haar weelde bewonderden en haar geluk benijdde, mode om een pelgrimstocht naar het kerkhof van Montmartre te maken en daar kransen van camelia’s te leggen. Een dichter, die bij haar dood afwezig was en tot haar vrienden behoorde, maakte in 1847 een vers dat hij op het graf legde. Sinds die tijd werden bijzonder mooie meisjes, die zich in de maalstroom van het levens wierpen, Camellia of ook Cascade genoemd.

In bruidsboeketten willen de bruiden nog steeds witte camelia’s hebben. Haar enigste opvallende kenmerk is de mooie bloem, echter zonder geur, schoonheid is je enige attractie. Symbool van aanmatigende uitmuntendheid. Schoonheid is je enige attractie.

De rode is een symbool van lieflijkheid.

Campanula, klokje. Symbool van trouw en gehechtheid, maar ook het symbool van babbelzucht.

Het klokje heet in het Latijn Campanula, wat een verkleinwoord is van het Latijnse campana, een klok, literair een klokje, een belletje. Campanula was de dochter van Chodas, de tuinman in de Hesperiden, Chachys was haar moeder. Ze verkreeg van de Goden de vererende opdracht om elke keer de draak te waarschuwen als een sterveling van de gouden appels wilde plukken. En hoe trouw ze ook was, als er een sterveling kwam en haar zilveren klokjes liet klingelen, toch werd ze eens door de soldaat Cleptis overvallen en gedood. De morgen na haar dood werd ze pas gevonden en Flora veranderde, uit medelijden met haar ouders, haar in een mooie bloem die gedurende de zomer met zilveren klokjes prijkt.

Campanula is zo het zinnebeeld van trouw en gehechtheid geworden.

Door alles aan de grote klok te hangen ook het symbool van babbelzucht.

Campanula persicifolia “Alba” (met perzikbladen en wit) het witte perzikbladig heeft karakteristieke perzikachtige bladeren aan dunne slanke stengels met ijle trossen op stengels van een meter. Symbool van slankheid.

Campanula pyramidalis (piramidevormig) is het piramideklokje, de Engelse chimney campanula. Een zeer grote, 1,5m, meerjarige met vele lange, piramidaal gevormde bloemtrossen als een chimney: schoorsteen. Deze schoonheid is opvallend vanwege zijn heldere en symmetrische bloemen. Symbool van constantheid. De witte vorm is een symbool van dankbaarheid.

Campanula medium (herba media, Italiaanse volksnaam) het Mariette klokje is een tweejarige met zeer grote bloemen die een omgekeerde rand bezitten. Vanwege de vorm heet de bloem ook wel kop en schotel, cup and saucer of hose in hose. De beloning is naar de opvallend grote bloemen. Symbool van erkenning, beloning.

Campanula rotundifolia (rondbladig) grasklokje. De bloei is in juli-oktober met hangende hemelsblauwe, klokvormige bloemen. Symbool van onderwerping.

Campsis, trompetbloem: Symbool van scheiding.

Deze plant is van dezelfde familie als Bignonia. Het is een klimmer die met hechtwortels maar ook met slingerende scheuten klimt. De hechtwortels alleen kunnen de zware plant niet dragen zodat de plant van de muur kan vallen en zo het symbool van scheiding werd.

Cannabis, hennep. Symbool van het noodlot.

Hennep levert een bekende drug, hasj. De verdovende stof was al bekend bij de Ismaëliten, voor Marco Polo zijn tijd, die de plant gebruikten om politieke daden, door onder invloed staande mensen, te laten uitvoeren. Dit gaf de Ismaëliten de naam Haschischinen waaruit men in de Avondlanden Assasinen maakten. In herinnering aan de door hen begane moorden is het woord assassin in het Frans een betekenis van een moordenaar geworden. Deze Assasinen zouden in 1159 Frederik van Barbarossa vermoord hebben.

Capsella bursa‑pastoris (beurs van een herder) herderstasje.

Een bijzonder symbool. De verklaring vinden we in de zaad vorm. Het Latijnse Capsella betekent een zakje of tasje, bursa: is een zak of beurs, pastor: is een herder, dat zijn dus twee tassen van een herder, dus dubbel op.

Verder komen voor, lepeltjes, lepeltjesdief, lepels en vorken, dubbeltjesdief, leugentjes etc. In Engels mother’s heart, als je de harten breekt, breek je je moeders hart. De zaaddozen zijn gevormd als harten maar harten die in tweeën breken. Symbool van ik bied me geheel aan.

Cardamine pratensis (van de weiden) Pinksterbloem. Symbool van vaderlijke fout.

Onzeker. De pinksterbloem heet in Frans cresson de pres, in Duits kuckucksblume en gauchbloem, vandaar komt het Engelse cuckoo-flower, cuckow-flowers, al vermeld in 1539, van de botanisten naam flos cuculi. De koekoek heeft erop gespuugd, cuckoo spit, koekoeksspog, waarin de larven van een schuimcicade zich bevinden. Het zou ongeluk brengen om die gespuugde bloemen te plukken. Of omdat de plant bloeit met de komst van de koekoek. In mei boeketten gold het als ongelukkig en vernietigend. De vaderlijke fout in de betekenis van koekoek?

Carpinus, haagbeuk. Symbool van sieraad, ornament.

De lange en groengepunte knoppen gloeien op een zwarte tot zilveren bast die zich in het voorjaar uitspreiden en plotseling is de boom getooid in het voorjaarskleed. Niet de bladeren maar de bloemen zijn verschenen in een druipend, groen/gouden gewaad wat uit de katjes gewoven is. Dit levert een fraai gezicht op in maart. De mannetjes zie je op het oude hout, terwijl de vrouwtjes aan de jonge scheuten van dezelfde boom komen. Het geeft al jong zaad, een zwevend zaad dat grote afstand kan afleggen. De bladknoppen houden zich dan nog steeds bescheiden op de achtergrond en zijn bezig met open gaan, de waaiervormige plooien van de tere bladeren zijn pas in het eerste stadium van ontvouwing. Na het verdwijnen van de manlijke katjes ontluiken de emerald groene bladeren, eirond maar niet symmetrisch van vorm met een fijn ingesneden en gezaagde rand en getekend door een sterke middennerf van waaruit de parallel lopende nerfjes naar de bladrand gaan. Heeft duidelijke en meer nerven dan de beuk. Het blad heeft mooie patines van puur goud in oktober. 5-8cm lang en 3-4 cm breed, lancetvormig.

Zoals de naam al aangeeft wordt de haagbeuk gebruikt voor de hagen, meestal wat forsere hagen. Ook wel gebruikt in de zgn. Franse tuinen omdat die geschikt is voor vorm snoei. Dan is het een sieraad, ornament.

Cassia fistula (hol, buisvormig) trommelstok. Men beschouwt de Cassia boom in het gebergte van Aravalli en Windhya als een god. Aan hem zijn de Gounds, Bhils, Mhairs en Minao hun ontstaan verschuldigd. Onder zijn lover houden de bewoners van die bergketens hun vergaderingen en vieren zij hun grote levensfeesten. Aan zijn takken hangen zij hun ex voto’s, lansijzers en ploegkouters. Tussen zijn wortels spreiden zij zonderlinge kringen van keien, die ze als afgodsbeelden vereren. Ook strijden zij als hopeloze voor de verdediging van hun mhowahs, zo heten die bomen, want de Hindoes die niet weten hoe ze die wilden vangen of temmen zullen, vallen hun bomen aan en vellen ze. Het is de nationale bloem van Thailand en wordt Dok Khuen genoemd, zijn bladeren symboliseren het Thaise koningschap. De trommelstok wordt gebruikt als purgeermiddel, het is de purgerende cassia. Dit zou ook goed werken op de nieren. In de apotheek werd het gebruikt als een zacht laxerende likkepot. De naam oudemannetjesdrop herinnert aan het veelvuldig gebruik dat van de trommelstok werd gemaakt om bij oude lieden de ongemakken van bezwaarlijke spijsvertering tegen te gaan.

Castanea sativa (gekweekt, tam) tamme kastanje. Symbool van weelde.

Een boom met een mooie vorm, in juni overladen met een weelde van bloemtrossen. Als een van de weinige bomen kan kastanje eetbare vruchten leveren. Tamme kastanje wordt zo genoemd omdat de zoete, melige vruchten, in tegenstelling tot die van de paardenkastanje, gegeten of in een haardvuur gepoft kunnen worden. Men zegt alleen dat God de tamme kastanje schiep en de duivel de paardenkastanje. Een compliment voor de boom.

Castanea, vrucht: Symbool van doe me recht.

Kastanjes kunnen gepoft worden, een aardig gebruik bij een open vuur. De kastanjes uit het vuur halen is een uitdrukking die ontleend is aan de fabel. Een aap die kastanjes uit het vuur wilde halen was bang zich te branden en gebruikte hiervoor de poot van een daarbij liggende slapende hond.

Kastanjes werden wel in het vuur gelegd met de namen van de aanbidders erop. Bleven ze rustig liggen was dit een teken van trouw, diegenen die opsprongen, knapten waren ontrouw. Kastanjes waren een soort huwelijksorakel. Naar dit geluid maakte Shakespeare Taming of the shrew 2,208:

“Do you tell me of a woman’s tongue

That gives not half so great a blow to hear

As will a chestnut in a farmer’ s fire?”.

Het zal duidelijk zijn dat een aanbidder die op zo’n manier kans heeft dat hij niet recht beoordeeld wordt.

Ceanothus americanus (uit Amerika) Amerikaanse sering. Symbool van terugkaatsen.

Dit is een van de vermeldenswaardige planten uit Amerikaanse literatuur vanuit de koloniale dagen in verband met de Amerikaanse revolutie. Nadat de Britse thee gedumpt was in de havens werden vervangers gezocht. De kennis hiervan leerde men van de Indianen, vele stammen gebruikten deze plant voor medicinale zaken. Zo leverde de Ceanothus dan de New Jersey thee. De Engelse overheersing werd teruggekaatst door het wegwerpen van hun thee en het gebruik van deze plant.

Cedrus libani (uit de Libanon) ceder. Symbool van macht, kracht, grootheid, uitgestrektheid en verhevenheid.

De ceder is een van de meest waardevolle monumenten van aarde, religie, historie, kunst en dichters, allen hebben die boom aanbeden en bezongen. Een van de machtigste bomen van de Libanon is de ceder. Ze kan wel 40m hoog worden met een karakteristieke afgeknotte top. Heeft net als de eik machtige armen die horizontaal uitstaan en even dik en groot zijn als een volwassen boom. Overheerst met zijn armen een uitgestrekt gebied. Een indrukwekkende verschijning, machtig en gespierd, een boom met charisma. De edelste onder de bomen, de roem der plantenwereld, en als zodanig het zinnebeeld van macht, kracht, grootheid, uitgestrektheid en verhevenheid. Doordat de ceder door de eeuwen heen onveranderd blijft ook het symbool van constantheid.

Doordat het hout voor onbederfelijk werd gehouden en zijn hars tegen verrotting zou vrijwaren is het hout een symbool van onbederfelijk, onomkoopbaar.

Een koninklijke boom die maar weinigen waard zijn, een takje geven betekent dan ook “ik leef alleen voor jou”.

De cederboom is het symbool van rust omdat zijn takken horizontaal uitgespreid staan.

Celosia, hanenkam. Symbool van ijdelheid.

Van deze plant, met zijn bescheiden roodachtige of paarlemoer witte bloemaren, is in cultuur de prachtige hanenkam ontstaan die in wit, goudgeel of purperrode soorten voorkomen.

De bijzondere bloemen staan in pluimen en zijn soms zo groot dat ze de gehele plant bedekken. De hanenkamachtige vergroeiingen zie eruit als koralen, als papegaaien.

Celtis australis (uit het zuiden) zwepenboom. Symbool van eendracht, samenwerken.

Die eendracht, samenwerking werd wel op een moeilijke manier verkregen. De boom is bekend als zwepenboom. Van de taaie, zwartachtige loten werden o.a. de bekende Tiroler zweepstokken van gemaakt.

Centaurea cyanus (blauw) korenbloem. Symbool van het huis Hohenzollern.

Deze blauwe bloem, de korenbloem, is het familiebadge van het huis Hohenzollern. Het was de geliefde bloem van keizer Willem I. Toen zijn moeder, de heroïsche en ongelukkige Louise van Pruisen door Napoleon gedwongen werd te vluchten trok ze zich terug in een korenveld en om haar kinderen te amuseren maakte ze kronen van de blauwe korenbloemen. De traditie wil dat om die reden haar zoon Willem, later keizer, als embleem de korenbloem koos. Een reden voor alle patriottische Duitsers die bloem bij alle gelegenheden te dragen.

In de bloementaal heeft de korenbloem, naar de snelle verwelking van de blauwe bloemen, gedragen door een verliefde het symbool van wispelturigheid. Doordat ze een trouwe gezellin is van het koren, een symbool van getrouwheid. Door de hemelsblauwe kleur gelijkende op een onbewolkte hemel het symbool van hoop.

De lieflijke bloem is een symbool van klaarheid en sympathie dat zichzelf voedt op hoop, en in sommige delen gebruiken de jonge meisjes de bloem als liefdestest. De bloemen zouden liefde voorspellen, de hoofdjes werden geplukt en meisjes deden die in hun blouse, na een uur keken ze weer en hoopten dat de ongeopende bloemen begonnen te bloeien, een teken dat de lover van de goede kant komt. Volgens sommige schrijvers is dit kleine orakel van de korenvelden de sterbloem die de ongelukkige Margaret zocht om te de waarheid te weten omtrent haar liefde over Faust.

Centaurium, duizendguldenkruid. Symbool van gelukkige keus.

Natuurlijk is dit een gelukkige keus. Wie zal niet blij zijn als hij het duizendgulden kruid kan vinden. Een plant met zoveel medische krachten dat het duizend gulden waard is. Duizendguldenkruid verkreeg zijn naam door zijn vele goede eigenschappen en werd vroeger dan ook met honderden ponden tegelijk ingezameld, dit voornamelijk op Ameland. Het kruid werd wel in de beurs gedaan om de eigenaar van voldoende geld te verzekeren. Ja, het was duizend gulden waard en iedere ruiter moest, die het plantje voor bij ging, afstijgen om het te plukken en de eerste dame die hij tegenkwam moest de bloem een kus geven. Het was vroeger voor alles goed en dus duizend gulden waard. Werd ook wel gebruikt als een vervanger van pruimtabak (duizend guldentabak).

Cerastium, hoornbloem.

Het plantje wordt gebruikt, vanwege het mooie witte sneeuwkleed, als bodembedekker. De niet bloeiende takken kunnen zich sterk vertakken en zo een mooie mat vormen. Het sneeuwkruid heeft grijsachtig donzig blad waarop in mei/juni witte sterretjes stralen. Het sneeuwkleed kan woekeren en vrijwel een onkruid vormen. Na de bloei verschijnen de doorschijnende vruchtdoosjes, de hoorntjes. Een vernuftige bescherming en toch simpel. Symbool van vernuftig simpel.

Ceratonia, Johannesbroodboom. Symbool van elegantie.

Johannesbroodboom, is een altijdgroene, niet zo hoge, maar bladrijke, machtig uitbreidende boom. De naam, keratia, verkreeg het gewas naar de bittere harde zaden die als gewicht werden gebruikt omdat ze altijd hetzelfde wogen, waar de naam caraat, karaat van is afgeleid. In het Grieks is dit het keration waarmee men in Afrika goud, in O. Indië diamanten weegt. Als juwelengewicht vervalt karaat in 4 gram of 64 delen en weegt in Hollandse maten 205,894mg. In Engeland maken 151,5 karats een ounce, in Frankrijk 144 een once diamanten. Bovendien bediende men, nu zelden, het karaat voor karatiering van de fijnheid van goud. Naar dit gebruik in de siersmeedkunst is de boom vergeleken met fijnheid, elegantie.

Mogelijk gold de boom bij de Romeinen als een symbool van reinheid, omdat de hoofdpriesters van Jupiter hun afgeknipte haren en nagels onder de boom begroeven.

Ceratostigma willmottianum. (Miss Ellen Ann Wilmott, Engelse plantenliefhebster te Warley bij Londen, 1860-1934) loodplant. In zijn groeiplaats te Tibet wordt het als symbool van wijsheid gezien, ook gebruikt in Bach therapieën die het vertrouwen in jezelf versterkt.

Cercis, Judasboom: Symbool van ongeloof, bedrog.

Judasboom, naar de tekst van Mattheus 27:5 ’En de zilverlingen in de tempel werpende, verwijderde hij zich, daarop ging hij heen en verhing zich’. Doordat Judas zich eraan verhangen heeft groeien sindsdien de takken krom. De tranen van Jezus zijn op het hout gevallen, zodat sindsdien de boom op alle plaatsen bloeit, zelfs op het dikste hout. De kleur werd dan ook rozerood van schaamte.

Cerinthe, wasbloem. Symbool van gevoelig voor, ontvankelijkheid. Het zou de favoriete bloem voor de bijen zijn.

Cetraria islandica (van IJsland): Symbool van gezondheid.

Het IJslands mos bevat tot vrijwel 50% van zijn thallus gewicht aan versterkende stoffen. IJslands mos werd veel verzameld en gebruikt om er een voedzame siroop voor invaliden van te maken. In de oudheid werden ook bij de Noorse volkeren de medische mosbitters gebruikt. Dit geneest borstziektes door de stof usninzuur, die stof komt ook in baardwier voor, Usnea. Een thee ervan smaakt bitter, helpt tegen maag- en darmkrampen.

Chaenomeles, Japanse kwee. Bloeit al in maart/april in 2-6bloemige bundels met bloemen van 3-4.5cm in diameter en scharlaken/rood. De ovale en geurende vruchten hebben soms rode wangetjes, maar zijn meestal geel tot groen, aan de top en basis diep ingedrukt en soms wat geribd, 3-5cm lang. Hoe meer zon des te geprononceerder de kleur. Soms bloeien tussen de vruchten nog eens bloemen op. Symbool van elvenvuur.

Chamaemelum, Roomse kamille: Symbool van kracht in tegenspoed.

Anthemis noemen ze bij de Engelsen kamille. Vanouds waren er 3 soorten kamille, onze kamille heet Matricaria. Het gebruik is hetzelfde, het zijn vrouwenkruiden. Kamille komt algemeen voor op zonnige plaatsen langs verhardingen e.d. Het kruid groeit langs de kanten van wegen, voetpaden, randen van akkers e.d. Ze groeien overal, zelfs tegen de verdrukking in. Loop er op, vertrap ze, ze groeien gewoon door Zie Shakespeare King Henry IV, deel 1 2^de akte, 4^de toneel: “for though the camomile, the more it is trodden on, the faster it grows”. J. Cats kende dit verhaal ook. “Indien gy op het velt siet met de voeten treden Den groenen Camomil... Gy sult... mercken Dat leet en ongemak die Plante konnen stercken”. Dodonaeus; ‘Men behoeft dit kruid niet te telen want hoe men dat meer betreedt, snoeit en scheert, hoe het beter en gewilliger groeit en daarom wordt dat veel geplant op paden of verheven bedden daar men in de zomer op plag te zitten of te liggen en vooral in Engeland daar dit kruid overal gestrooid en daarom alleszins geplant wordt’.

Chamerion angustifolium (smalle bladeren) wilgenroosje. Symbool van pretenties.

Wilgenroosje, met blad als de wilg en bloem als een roos. Het is de Engelse rosebay (eerst voor de oleander) omdat het plantje bloeit als een roos en blad heeft als de bay, de laurier. Deze pretenties maakt ze niet waar. Komt, als storingsplant, massaal voor maar verdwijnt dan op den duur weer. De plant zou ontstaan zijn toen een kabouter en een elfje gingen samenwonen. Ze vonden een woning met medewerking van een wilg, waarvan ze de bladeren leenden. Samen vormen ze de bloem van de plant. De vleugeltjes van het elfje zijn te zien in de bloemblaadjes, de kaboutermuts is het eind van de bloemtros en zijn baard zit in de neergebogen witte meeldraden. De muts is ook te zien in de vorm van de vierdelig hangende stamper.

Chelidonium majus (groter, dan het kleine speenkruid) stinkende gouwe. Symbool van vreugde komt..

De stinkende gouwe voert de naam naar het Griekse chelidon, een zwaluw. Dit is een verwijzing naar de bloemen die opengaan met de komst van de zwaluwen. Als de zwaluwen komen is het een teken van voorjaar, de vreugde die komt in de zomer, de winter, tegenspoed, is over. Dodonaeus geeft een andere verklaring; Voorts zo heet dit kruid Chelidonion of zwaluwkruid en niet omdat het pas uitkomt als de zwaluwen (die men in het Grieks Chelidonas noemt) overkomen of omdat het vergaat als de zwaluwen weggaan want men vindt dat het geheel jaar door, maar het heeft die naam gekregen omdat het gewone volk pleeg te menen dat de zwaluwen het gezicht van hun blinde jongen daarmee plegen te verbeteren en te genezen, wat nochtans een ijdele en valse mening is. Want het is duidelijk genoeg dat sommige jonge vogeltjes die haar gezicht beschadigd hebben door enige uitwendige oorzaak of ook blind uit het ei gekomen zijn door langheid van tijd vanzelf genezen en weer kunnen zien en vooral de jonge zwaluwen wat bij hen ook vaker gebeurt dan in enig ander gevogelte

Chelone, schildpadbloem.

Chelone, is een nimf in de Griekse mythologie die voorkomt in een van Aesopus fabels weigerde ze of was respectloos bij het huwelijk van Zeus met Hera en als resultaat werd ze in de rivier gegooid door Hermes en haar huis viel van de heuvel op haar rug en zo werd ze in een schildpad veranderd om zo voor eeuwig te zwijgen. “Khelônê” betekent schildpad in het Grieks en was een symbool van stilte in oude tijden.

De rug van de bloemhelm heeft een grappige overeenkomst met een schildpad. Of de bovenlip van de bloemen lijkt op een schildpad, schildpadbloem.

Chenopodium bonus-henricus (brave hendrik) brave hendrik. Symbool van goedheid.

Bonus-Henricus is zo genoemd naar Hendrik IV, koning van Frankrijk. Deze vorst zou de eerste geweest zijn die de kruidkunde bevorderde en zou ook de eerste kruidentuin hebben laten aanleggen. Hij was, volgens Franse schrijvers, zo bezorgd voor zijn onderdanen dat deze plant de arme lui veel goed doet en overal in het wild groeit en de arme lui dus voor niets een gerecht hebben, waarom het volk de plant naar hem noemde. Of vanwege zijn heelkracht tegen vuile wonden. Grimm verklaart deze naam als uit de voorstellingen van elfen en kobolds die graag Heinz of Heinrich heten. Zo is het een goede huisgeest in het kruid.

Chrysanthemum, chrysant. Symbool voor lange tijdperken en nobel karakter.

Goudaster, chrysant, is de bloem van het Oosten, de nationale bloem van China en komt in hun wapen voor. Het was lievelingsbloem der mandarijnen en wordt al 2000 jaar in China gekweekt. De eerste chrysantenviering in China was op de negende dag van de negende maand, 2000 v Chr. In de 5^de eeuw werd de geboorteplaats van een bijzondere goede chrysantenkweker, Chu-hsien, stad der chrysanten genoemd. De chrysant was sier van de tempel, de bloem wordt op porselein, in stoffenmotief e.d. afgebeeld. De chrysant heet in het Chinees ju, het is de bloem van de herfst, tevens het symbool voor lange tijdperken. De chrysant is in China het symbool van een nobel karakter, in Japan het teken van moed en een lang leven. Men ziet de chrysant als een geschenk van China voor de gehele wereld. Oorspronkelijk was de struik geel, de naam chrysanthemum betekent dan ook goudgele bloemen.

Chrysanthemum: Symbool van Japan.

Eigenlijk is het de bloem van Japan. Er zijn tuinen in Japan waarin uitsluiten chrysanten bloeien. In 1189 werden de zwaarden van de Mikado met Chrysantensymbolen versierd. De zestien bloembladerige chrysant hironishi is het Japanse staatswapen. De keizerlijke familie heeft de bloem in zijn wapen en de hoogste orde is de chrysanthemumorde. De volgende orde is de zon- of Paulownia-orde. De drie bladen en drie bloemen van de kiriplant, Paulownia imperalis, zijn het familiewapen van de Mikado. Verder waren er damesorde met een bloempot en de gouden vogel Hoo. In Japan staat wit voor zuiverheid en daarom vereren ze het meest de witte chrysant die als een geest van God beschouwd wordt.

De chrysant werd de nationale bloem in de 14^de eeuw na een war of the chrysanthemums, net als in Engeland de war of roses, die 56 jaar duurde. De bloembladen zijn als de spaken van het levenswiel in Japanse vlag.

In de Japanse tuinen en kunstindustrie speelt zowel de stamvorm van de herfstchrysant, Nogiku, als wel zijn var. Kiku een grote rol. Op 9 september viert men het jaarfeest waar de Kiku, het zinnebeeld van het lange leven, aan gewijd is. De keizerlijke familie heeft de kikubloem in zijn wapen en de hoogste orde is de chrysanthemumorde. De 16bladerige chrysant hironischi is het Japanse staatswapen.

Ook voor de gewone Japanse is de chrysant wat bij de Italiaanse en de Spaanse een rode anjer is.

Omdat ze met de rijpheid van het jaar komen symboliseren menselijke perfectie. Zijn langdurende kwaliteiten geven het een symbool van eeuwig leven. Dit wordt letterlijk genomen in Kai waar een zekere stoom vol staat met deze bloemen. Als de bloembladen in het water vallen drinken de mensen dit, ze geloven dat het hun dagen op aarde doet toenemen, voor hetzelfde doen ze soms bloembladen in hun wijnbekers.

Doordat de chrysant zo lang en vooral laat bloeit is de purperen chrysant het symbool van verlaat me niet, de laatste bloem van het jaar. Waar een bloem zo geliefd is, spreekt het vanzelf dat we die terugzien op tal van Japanse voorwerpen. Dit is op lakwerk, ivoor, op porselein en brons. Oorspronkelijk echter alleen op die voorwerpen die het eigendom van de Mikado’s waren of als vorstelijke geschenken dienden.

Later zie je de chrysant ter versiering van allerhande kunstvoorwerpen toegepast. In het wondervolle goudlak prijkt ze op schrijfdozen en medicijnbakjes, ook als symbool van andere bloemen of toepasselijke figuren. Zo komt de chrysant voor met de legendarische pijnboom, met de kraanvogel en de staartschildpad die symbolen zijn van ouderdom, vrijheid en lang leven. Ze komen zo voor op geschenken die de goede bedoeling van de gever aanduiden.

Een rode chrysant aanbieden betekent, ik hou van jou.

,, witte ,, ,, waarheid..

,, gele ,, ,, versmade liefde.

,, meerkleurige ,, schoonheid.

,, wilde ,, ik zal er aan denken.

Cichorium intybus (ingesneden) cichorei. Symbool van eeuwige trouw.

Cichorei die geregeld plat getreden wordt langs de randen der wegen, als symbool van volharding.

Met het drupje lenteblauw als het blauw van de hemel staat de wegwachter met ontroostbaar verlangen te wachten op zijn bruidegom, de zon. ‘s Ochtend is ze helder blauw, ‘s middags lichtblauw en ‘s avonds bijna wit, de drie stadia die er ook in het leven van de mens zijn.

Volgens een sage zou de plant ontstaan zijn doordat een jonge vrouw langs de weg rand wachtte op de terugkomst van haar geliefde die in het oosten verdwenen was. Ze kwijnde weg en veranderde in een hemelse plant met blauwogige bloemen die zich steeds naar de zon keren. Dit zien we terug in de Duitse naam Wegwarte: die aan de weg wacht.

Circaea lutetiana (Parijs, omdat die van Parijs de Circaea hielden als de Circaea (Mandragora) van Dioscorides) heksenkruid. Symbool van betovering.

De vruchten van Circaea bezitten weerhaakjes en hechten zich aan voorbijgaande dieren en mensen vast. Heksenkruid is zo genoemd omdat de vrucht van deze plant de mensen vat en hen door dit middel tot zich trekt, zoals Circe dit gewoon was te doen met haar betoveringen. Circe was de tovenares die op het eiland woonde waar Odysseus schipbreuk leed. De betoverend mooie tovenares had zoveel aantrekkingskracht op de metgezellen van Odysseus dat die met haar meegingen waarna ze hen in zwijnen veranderde. Boerhaave meent dat het de naam gekregen heeft omdat zijn zaden met borstels bezet zijn en zo onverwacht de wandelaar pakt, zoals Circe met mannen deed. Men schreef dit kruid grote krachten toe en gebruikte het in toverij.

Cirsium: symbool voor onaantastbaarheid, vandaar dat het in diverse ridderwapens voorkwam. Zie Onopordum.

Cistus incanus (grauw, grijs) rotsroos. Symbool van geliefde, populaire steun.

Rotsroos omdat de bloem wel wat lijkt op een roos, of een grote uitgave van het zonneroosje. Het is de sol flower, in het Frans herb d’or, een bloem die bloeit als zijn geliefde Phoebus (zon) schijnt, dan straalt ze.

Cistus ladanifer (laudanum dragend). Het levert de gom ladanum, laudanum, dat in de parfumerie gebruikt wordt. Plinius zegt dat de plant in de buurt van Temiscyra in Pontus groeit, en in de bergen van Cilicië bij de zee, zegt verder dat de wijzen van die landen en de koningen van Perzië er hun lichamen mee in zalven, gekookt met leeuwenvet, wat saffraan en dadelwijn, dat ze goed en mooi zijn om te zien. Daarom werd het kruid Heliocaliden genoemd, of de schoonheid van de zon en zo het symbool van ik sterf morgen. Napoleon, bekend met de geur, zei dat hij Corsica zou herkennen met zijn ogen dicht. De Franse maquis draagt de naam naar macchio, de Corsicaanse naam van deze plant die de bekendste plant van dit gezelschap is. Wie kort voor het einde van de laatste wereldoorlog met de Franse partizanen, de zogenaamde maquisards van doen had, weet dat hun herkenningsnaam macchia was. In die onherbergzame struiken konden zij zich verschuilen. De macchia en maquis werden het vrijheidssymbool van hun tijd.

Citrus medica var. sarcodactylus. (vlezige vinger) Boeddha’ s hand. De vrucht wordt als offer in Boeddhistische tempels gegeven. Volgens de traditie profeteert Boeddha in een positie waar ze meer op een gesloten dan open hand lijken, een gesloten hand symboliseert hem in gebed.

Citrus x paradisi (van het paradijs) verboden vrucht, nu grapefruit. In de dikke schil zie je een spleet die op een beet lijkt. Van de slang? De slang met de appel in de bek is het symbool van het kwaad. Citrus ponum, ‘Adamii’ (mogelijk Citrus media) (vrucht en Adam, Adamsappel) de vrucht hiervan is eivormig met een goudgele schaal. Dit zou, volgens de Talmoed, de adamsappel zijn. Maerlant spreekt over de Adamsboom;, ‘Arbor ade, dat is bekend, is een boom in de Oriënt die Adams boom heet zoals ons zegt Jacob van Vitri. Omdat ze vele mooie appelen dragen die van kleur geel zijn en elke appel is gebeten zodat men zien mag en weten dat God in het aardrijk van Adams zonden duidelijk getuigt’.

Citrus medica (uit Medië) citroen. Symbool van schoonheid met weinig humor.

Door haar bittere, vrijwel ongenietbare smaak is de citroen het symbool van humeurigheid geworden. Een schenking van een citroen houdt in dat de aanbedene wat humeurig gevonden wordt, zuur. De goudgele vrucht is een bijzondere schoonheid.

Citrus, bloem: Symbool van vertrouwen in liefde.

Omdat Jupiter oranjebloemen gaf aan Juno toen hij haar trouwde worden ze nog gedragen door de bruiden Een opvallend kenmerk van deze plant is dat die gelijk bloeit en vrucht draagt is de Citrus bloem gelijk het symbool van vertrouwen in liefde, discretie.

Het dragen van oranjebloemen, de witte bloemen symboliseren zuiverheid, kuisheid, de vrucht is een symbool van vruchtbaarheid., bruidsfeesten en je zuiverheid staat gelijk aan je schoonheid.

Een symbool van het huwelijk. A. Karr zegt:

“La fleur d’oranger ! Symbole ironique du mariage. Les fleurs sont blanches, les fruits sont jaunes.” Of oranjebloesem! Ironisch symbool van het huwelijk. De bloemen zijn wit, de vruchten geel.

Vanwege de heerlijke smaak en de geur symboliseert de oranjebloem dat je zuiverheid even zo groot is als je lieflijkheid.

De aangenaam smakende sinaasappel, oranjeappel is het symbool van edelmoedigheid, milddadigheid. Symbool van oranje. De kruisvaarders ontdekten deze plant in Palestina. Bij de overgang in 1002 naar Europa, Sicilië, werd het in Spaans naranja, Italiaans arancia en meloarancia, maar niettegenstaande ontstond de Franse naam pume orenge, orange omstreeks 1393, de o is gevormd onder invloed van de naam van de stad Orange.

De lemon” Symbool van pikante smaak.

Citrus, bloem: Symbool van geur. De citroen wordt als boom veel geplant vanwege zijn heerlijk geurende bloemen. De bloemen van deze en verwante soorten worden dan ook wel in de parfumindustrie gebruikt. De bergamotolie dient tot de bereiding van Eau de Cologne.

Clarkia unguiculata, Lindl. (klauw of nagelachtige blaadjes). Dit sierlijke plantje heeft als symbool van wil je met me dansen?

Clematis vitalba (Latijn vitis: wijn, alba: wit, witbloeiende wijnstok) bosrank. Symbool van de liefdesband, kinderlijke liefde.

De bosrank rankt als een van onze mooiste lianen de bomen in. Door die innige omstrengeling is de bosrank het symbool van de liefdesband geworden.

De bosrank, die giftig is, werd door bedelaars gebruikt om zweren en builen op het lichaam te veroorzaken en zo medelijden op te wekken, is om die reden het symbool geworden van armoe. Is om die reden het symbool geworden van slimheid. Ook wordt het daardoor wel bedelaarskruid genoemd.

Omdat deze struik de maagd Maria, virgin bower, beschut had op haar weg naar Egypte symbool van veiligheid.

Tegen de herfst verschijnen de zilverachtige pluimen in lange krullen als grijze baarden. Een teken van ouderdom en hoge geestelijke waarden. Symbool van geestelijke schoonheid. Dan is de plant op zijn mooist.

Cobea, klokwinde. Symbool van drinkebroer, roddel.

Dit is natuurlijk naar de zeer grote bloemkelken die als bekers aan deze klimplant hangen.

Codariocalyx motorius (als een motor) telegraafplant.

Dit is een zeer interessante plant, de bladeren geven onder invloed van het zonlicht en warmte een direct waarneembare werking te zien. Het blad gaat naar boven, als een secondewijzer van een klok, gaat door totdat het blad uiteindelijk stil komt te liggen tegen de stengel aan en blijft even zo liggen om vervolgens met 2‑3 hevige schokken weer zijn vorige houding aan te nemen, waarbij het tegenovergestelde blad ondertussen een tegenovergestelde beweging heeft gemaakt. In India zijn er weleens 60 bewegingen per minuut geteld, wat bij ons wel een stuk lager ligt, al bij 21 graden zijn ze onbeweeglijk. Die beweging gaat zijn hele leven door. Symbool van agitatie. Pak ze in je hand, dan stopt de beweging, laat je los begint het weer opnieuw.

Coix lacryma-Jobi (Jobs tranen) Jobs tranen. Lacryma‑Jobi betekent letterlijk Jobs tranen, Engelse job’s tears, Frans larmes de Job of larmille en in Duits Hiobsthranen: Job’ s tranen of tranengras. Naar de glimmende zaden en Job XVI, 16 en 20. “Mijn gezicht is vol met tranen... Mijn oog vult zich met tranen voor God”, Christustranen”.

Als een altijddurend symbool van Jobs droefheid hangen jaarlijks de grijze en glinsterende zaadkorrels aan deze grasplant met een trosje neerwaarts gebogen, als tranen.

Colchicum autumnale (herfst bloeiend) tijdeloos. Symbool van mijn beste dagen zijn geweest.

Herfsttijloos bloeit in de herfst, zijn beste dagen zijn geweest. Ze komen zonder bedekking paarsblauw van de kou naar buiten, reden waarom er allerhande vreemde namen aan gegeven zijn, als naakte mannetjes of vrouwtjes, juffrouwen, dame sans chemise, dame nue, nackte jungfer, naked lady en kind voor de Vader. Dit omdat het kind, de zaden, in het voorjaar verschijnt en de vader in de herfst.

Commelina, spinkruid. Symbool voor achting, maar geen liefde, vergankelijke liefde.

Commelina is zo genoemd naar Jan (1629-1692) en Caspar (1667-1731) Commelin, Hollandse botanisten in het begin van de 18^de eeuw.

Commelina heeft helder blauwe bloemen met twee duidelijk opgerichte kroonbladen en een staat naar beneden en is zo klein dat die vrijwel onzichtbaar is. Er waren drie broers Commelin, waarvan twee, Jan en Caspar bekend waren in de botanie. De derde broer stierf voordat hij iets voltooid had in de botanie. Zo noemde Linnaeus de plant naar de broers, de derde wordt vertegenwoordigt door het kleine